Κείμενα: Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμίου Φούντα, Η Παλαιά Διαθήκη: περιεχόμενο και θεολογία της

Κείμενα: Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμίου Φούντα, Η Παλαιά Διαθήκη: περιεχόμενο και θεολογία της

 

 

 

 

Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμίου Φούντα, Γένεσις

Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμίου Φούντα, Έξοδος

 

 

6.10.2011: Οι  τρεις δρόμοι περί του Θεού (η κλήση του Αβραάμ)

 

13.10.2011: Ο τιμωρός Θεός  -συζήτηση περί του κακού (Κατακλυσμός, Σόδομα και Γόμορα)

 

20.10.2011:  Μας αγαπά κάτω από προϋποθέσεις ο Θεός; Θέλει θυσίες από εμάς;  (η θυσία του Αβραάμ)

 

28.10.2011:  Άνθρωπος και πειρασμός (ο Ιωσήφ και η γυναίκα του Πετεφρή)

 

3.11.2011:   Θεός, άνθρωπος και υλικά αγαθά (τα όνειρα του Φαραώ)

 

10.11.2011:  Μπορώ να δω το Θεό; (Η Θεοφάνεια στο Σινά)

 

17.11.2011:  Αρκεί ο Δεκάλογος;  (Οι δέκα εντολές)

 

24.11.2011: Η εκδίκηση στο όνομα του Θεού (Οι διατάξεις του Νόμου-ο προφήτης Ηλίας σφάζει τους ιερείς του Βάαλ)

 

1.12.2011: Η λατρεία στην Εκκλησία: ναός, χρυσός, ασήμι, άμφια, γλώσσα  (Η Κιβωτός της Διαθήκης, η τράπεζα, η λυχνία, η σκηνή)

 

8.12.2011: Οι βουλές Αχιτόφελ- η κακία των λογισμών, η πρόοδος των πονηρών και γοήτων και ο πειρασμός για όλους (Δαβίδ, Αβεσσαλώμ, Χουσιί, Αχιτόφελ)

 

15.12.2011:  Πατριωτισμός, θυσία, συλλογικότητα (Εσθήρ)

 

12.1.2012: Η ματαιότητα της ζωής, το νόημα του χρόνου και η επιλογή άλλων τρόπων (Εκκλησιαστής)

 

19.1.2012:  Η εσχατολογία:  δευτέρα παρουσία, Αντίχριστος, τέλος του κόσμου (τα οράματα του Δανιήλ)

 

26.1.2012: Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Σκιές στον ποταμό Χάντσον

 

2.2.2012:  Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Ο έμπορος της Βενετίας

 

9.2.2012:  Ουμπέρτο Έκο, Το κοιμητήριο της Πράγας

 

«Η Παλαιά Διαθήκη πρέπει να ερμηνεύεται χριστολογικά. Χωρίς την χριστολογική ερμηνεία η Παλαιά Διαθήκη έχει «κάλυμμα», είναι ακατανόητη (Β’ Κορ. 3, 12-16). Όλη την Παλαιά Διαθήκη την βλέπουμε σαν μια προφητεία περί του Χριστού, είτε με λόγια είτε με τύπους. Προλαμβάνουν οι τύποι, για να μας γίνει πιστευτή η αλήθεια. Για να μην ξαφνιαστούμε, για παράδειγμα, από το φοβερό γεγονός της Καινής Διαθήκης, το μέγα γεγονός της θυσίας του Υιού του Θεού και μας γίνει δυσπαράδεκτο, προλαμβάνουν οι τύποι του στην Παλαιά Διαθήκη, που μας προετοιμάζουν να το δεχτούμε εύκολα. Ένας τέτοιος τύπος είναι η θυσία του Ισαάκ από τον πατέρα του Αβραάμ. Είναι, όπως λέει ο ιερός Χρυσόστομος, σαν να προηγούνται οι στρατιώτες πριν την είσοδο του βασιλιά, για να μην φανεί για τον κόσμο ξαφνικό γεγονός η επίσκεψη. Στην Καινή Διαθήκη ο Υιός του Θεού είναι σεσαρκωμένος. Στην παλαιά άσαρκος.

Η Καινή Διαθήκη δεν κατήργησε την Παλαιά, αλλά την συμπλήρωσε και την τελειοποίησε. Στην Παλαιά Διαθήκη περιέχονται γενικά τρία πράγματα, τα οποία η Καινή Διαθήκη αντιμετωπίζει με τρεις διαφορετικούς τρόπους: α. το τελετουργικό μέρος (Λευιτικό). Το μέρος αυτό καταργήθηκε τελείως και δεν έχει καμιά ισχύ  β. ό,τι αφορά στην πίστη και στην ηθική. Το μέρος αυτό όχι μόνο δεν καταργείται, αλλά επεκτείνεται και τελειοποιείται, γιατί στην Καινή Διαθήκη έχουμε την τέλεια αποκάλυψη που κήρυξε ο σαρκωθείς Υιός του Θεού και ο ηθικός τρόπος ζωής τελειοποιείται και αυτός, γιατί η πολυγαμία γίνεται μονογαμία και ισόβια παρθενία και η αντιδικία γίνεται απόλυτη αγάπη γ. η προφητεία της Παλαιάς Διαθήκης πραγματοποιείται στην Καινή και παραμένει.

Είναι αλήθεια ότι η Παλαιά Διαθήκη λέει πολλά που φαίνονται σκανδαλώδη. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι αυτή παραλαμβάνει τον άνθρωπο στην πεπτωκυία του, την ασθενική του κατάσταση και του μιλάει τη γλώσσα του, για να τον ανορθώσει σταδιακά. Σκάνδαλο προκαλεί το πλήθος των νόμων, των εντολών, των διατάξεων. Αυτό γιατί η Παλαιά Διαθήκη έχει σκοπό να πείσει τους ανθρώπους ότι είναι αμαρτωλοί. Όμως οι διατάξεις στενεύουν το δρόμο της σωτηρίας, ώστε ο άνθρωπος τελικά να τις θεωρήσει ανεπαρκείς. Έτσι θα έρθει η ώρα που θα αναζητήσει τον Μεσσία, τον Ιησού Χριστό, που η ίδια η Παλαιά Διαθήκη προφητεύει.

Στην  Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε το Θεό να καλλιεργεί το κηπάριό Του, το λαό του Ισραήλ. Όταν το κηπάριό Του δίνει τον πιο γλυκό καρπό, τότε ο Θεός τον κόβει, τον παραλαμβάνει και εργάζεται από τον καρπό αυτό του Ισραήλ την σωτηρία για όλο τον κόσμο. Αυτός ο καρπός είναι η Παναγία, η κορυφή και το τέλος της Παλαιάς Διαθήκης και σε αυτήν αναφέρονται όλες οι προεικονίσεις και προτυπώσεις  και προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι η αποκορύφωση και ο καρπός όλης της παλαιοδιαθηκικής παιδαγωγικής προετοιμασίας της ανθρωπότητας για την υποδοχή του σαρκωθέντος Σωτήρος.

Ο Θεός θέλει να μη μολυνθεί το κηπάριό Του, να παραμείνει ο λαός Του ανέπαφος, από κάθε ξένο στοιχείο. Θέλει η δική Του γενιά να μείνει καθαρή, τα παιδιά Του να αγωνίζονται ενάντια προς το σπέρμα του όφεως και ποτέ να μη συνθηκολογήσουν μ’ αυτό. Από την αρχή ο Θεός κήρυξε έχθρα των δύο γενεών, της καλής και της κακής. Όταν έγινε η μίξη των δύο αυτών γενεών έγινε ο φοβερός κατακλυσμός. Ποτέ φιλία, ποτέ συνθηκολόγηση με τους αλλοτρίους. Πόλεμος κατά των εχθρών της πίστης, για να παραμείνει ο λαός του Θεού καθαρός από την πλάνη τους και τη διαφθορά τους και να πετύχει τον σκοπό για τον οποίο εκλέχθηκε. Σ’ αυτή τη βάση θα πρέπει να ερμηνευτούν οι πόλεμοι του Ισραήλ, που διεξάγει με την εντολή του Θεού κατά των αλλοτρίων προς την πίστη του εθνών. 

Η Παλαιά Διαθήκη πρέπει να ερμηνεύεται θεολογικά. Αν δεν σπουδάσουμε να βρούμε το βάθος της, τη θεολογία της, δεν θα την κατανοήσουμε και θα τη θεωρούμε ένα άνοστο και σκανδαλώδες ίσως ανάγνωσμα. Και έτσι θα την περιφρονούν οι πολλοί, όπως και πραγματικά συμβαίνει».

(Μητροπολίτου Ιερεμία Φούντα, Η Παλαιά Διαθήκη, σελ. 13-16)

 

«Η Παλαιά Διαθήκη περιλαμβάνει 49 βιβλία. Είναι χωρισμένα σε 38 βιβλία, τα λεγόμενα πρωτοκανονικά, και σε 11, τα λεγόμενα δευτεροκανονικά, τα οποία κάποιοι δεν τα αποδέχονται ως γνήσια. Η Εκκλησία μας έχει αποδεχθεί και τα 49 βιβλία ως κανονικά, αλλά τα χωρίζει, κατά κάποιους Πατέρες, σε κανονικά και αναγιγνωσκόμενα».

(Μητροπολίτου Ιερεμία Φούντα, Η Παλαιά Διαθήκη, σελ. 17-23)

 

«Η Πεντάτευχος  είναι το βιβλίο των υποσχέσεων. Η πρώτη υπόσχεση δόθηκε μετά την πτώση των πρωτοπλάστων. Είναι το λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο. Ο Θεός υποσχέθηκε ότι ο απόγονος της γυναικός θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως. Δεύτερη είναι η υπόσχεση που εδόθη στον Νώε μετά τον κατακλυσμό για την ασφάλεια του κόσμου και τρίτη η υπόσχεση προς τον Αβραάμ για την αύξηση των απογόνων του, για την κατοχή της χώρας Χαναάν και για την ευλογία δι’ αυτού όλων των φυλών της γης. Η τελευταία αυτή υπόσχεση ανανεώθηκε προς τον Ισαάκ και τον Ιακώβ και δι’ αυτών πέρασε στους απογόνους τους, στον Ισραηλιτικό λαό, ο οποίος με τον τρόπο αυτό αποκτούσε μια ιδιαίτερη σχέση με το Θεό.

Η υπόσχεση σχετίζεται άμεσα προς την έννοια της εκλογής, που είναι ιδιαιτέρως έντονη σε όλη τη Γραφή. Ο Θεός, για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του, εκλέγει από την αρχή της ιστορίας της ανθρωπότητας, διάφορα πρόσωπα, ενώ απομακρύνει άλλα, τα οποία είναι ακατάλληλα για το θείο Του σχέδιο.

Η εκλογή συνοδευόταν από μία διαθήκη, η οποία εγγυάται την ισχύ της. Οι διαθήκες ήταν επίσημες συμφωνίες, με τις οποίες καθόριζαν τη φύση της σχέσεως μεταξύ των δύο συμβαλλομένων μερών. Κατά την ιερατική παράδοση της Πεντατεύχου (υπάρχουν ακόμη η γιαχβική, η ελωχιμική και η δευτερονομική) η ιστορία της ανθρωπότητας διαιρείται σε τέσσερις περιόδους, με σημεία τις διαθήκες: η πρώτη είναι με τον Αδάμ (έχει όρο την μη γεύση του καρπού του δέντρου), η δεύτερη με τον Νώε (άνευ όρων), η τρίτη  με τον Αβραάμ (κι αυτή άνευ όρων) και η τέταρτη στο Σινά με τον ισραηλιτικό λαό (όρος ο Νόμος). Την  πρωτοβουλία για τις διαθήκες την παίρνει ο Θεός, παρότι ισχυρότερος, για να δείξει στον άνθρωπο την αγάπη Του.

Το τέταρτο νήμα της θεολογίας της Πεντατεύχου είναι ο Νόμος, που αποδεικνύει και την αγάπη του Θεού και τν τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι θα την κρατήσουν, αλλά και θα ανέλθουν προς Αυτόν.

Στην Πεντάτευχο δεν υπάρχει επίλογος, γιατί συνέχειά της είναι η ιστορία της Εκκλησίας, του λαού του Θεού, τόσο στην Παλαιά, όσο και στην Καινή Διαθήκη».

(Μητροπολίτου Ιερεμία Φούντα, Γένεσις, σελ. 350-352)