Ιερομόναχος Γρηγόριος Προτυπώσεις της Θ. Ευχαριστίας στην Π. Διαθήκη (1ο μέρος)

4 Νοεμβρίου 2013

Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας προτυπώθηκε με πολ­λά γεγονότα κατά την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης. Τα γε­γονότα αυτά αναζητούνται ήδη από τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης. Ερμηνεύονται και αναλύονται απ’ αυτούς, και στη συνέχεια  από τους Πατέρες της Εκκλησίας, όχι μόνον διότι καθ’ αυτά είναι αξιομνημόνευτα, αλλά διότι υπήρξαν προάγγελοι της Αληθείας. Η έλευση του Χριστού δεν σήμαινε σχολιασμό του παλαιού, ούτε μεταφορά από σχετικού σε σχετικό, αλλά την μετάβαση από του παλαιού (της δουλείας)   στο καινό-νέο (την ελευθερία). Η παρουσία Του «τα πάντα ποιεί καινά», και αυτό το ίδιο το γεγονός της σαρκώσεώς Του αποτελεί «το μόνον Καινόν υπό τον ήλιον» .

1.Τό πρώτο ιστορικό γεγονός με το οποίο προτυπώνεται η θεία Ευχαριστία είναι η προσφορά άρτου και οίνου από τον Μελχισεδέκ.

Ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή, ερμηνεύοντας  το γεγονός αυτό, λέει ότι ο Χριστός αναδείχθηκε  Αρχιερεύς «κατά την τάξιν Μελχισεδέκ»[1]. Ο «απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος, μήτε αρχήν ημερών, μήτε ζωής τέλος έχων» Μελχισεδέκ, είναι  τύπος του Υιού του Θεού[2].  Στη γραμμή του Αποστόλου, Κλήμης ο Αλεξανδρεύς θεωρεί τους άρτους και τον οίνον, οι οποίοι προσφέρθηκαν στον Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ ως προτύπωση του Ιησού ως ευχαριστιακού Άρτου και Οίνου. «Μελχισεδέκ, βασιλεύς Σαλήμ, ο ιερεύς του Θεού του Υψίστου, ο τον οίνον και τον άρτον την ηγιασμένην διδούς τροφήν εις τύπον ευχαριστίας»[3]. Ο Κυπρια­νός Καρχηδόνος επίσης θεωρεί τον Μελχισεδέκ ως τύπον του Χριστού, και την προσφοράν του ως τύπον της προσφοράς του Χρι­στού: «Εις τον ιερέα Μελχισεδέκ βλέπουμε προτυπούμενο το μυ­στήριο της θυσίας του Κυρίου»[4].

 Στην γραμμή αυτής της παραδόσεως τοποθετείται και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο οποίος γράφει για τον Μελχισεδέκ: «Κινούμενος από προφητικό πνεύμα, αφού κατάλαβε την προσ­φορά που θα προσφερόταν στο μέλλον  για τα έθνη, δόξαζε τον Θεό με άρτο και οίνο, μιμούμενος τον Χριστό που θα ερχόταν»[5]. Η από τον Μελχισεδέκ, λοιπόν, προσφορά άρ­του και οίνου δεν ήταν τυχαία. Ήταν μία πράξη πνευματοκίνητη, που προήγγελλε τη θυσία που θα προσφερόταν για την οικουμένη. Ο Μελχισεδέκ δέχεται «εν μυστηρίω» τη χάρη της μοναδι­κής θυσίας, «του αρνίου του εσφαγμένου από καταβολής κό­σμου»[6]. Εν Αγίω Πνεύματι μπόρεσε να καταλάβει ένα γεγονός το οποίον δεν είχε ακόμη πραγματοποιηθεί εν χρόνω, και πολλούς αιώνες προ της ελεύσεως του Χριστού τον μιμείται με την προσφο­ρά του· «Βλέποντας λοιπόν τον τύπον, γράφει ο Χρυσόστομος, να οδηγήσε στην αλήθεια, και θαύμαζε τη δύναμη της  θείας Γραφής· πως με αποκάλυψη και εκ των προτέρων φανέρωσε αυτά που θα γίνονταν στο μέλλον»[7].
Ο Ευσέβιος Καισαρείας συγκρίνοντας τις ιουδαϊκές θυσίες με την προσφορά του Μελχισεδέκ, μάς λέει ότι σε τρία σημεία αυτή υπερείχε απ’ αυτές:
α) Προσφέρθηκε από ιερέα που δεν ανήκε στο λευϊτικό γέ­νος: «γιατί ούτε από τους ανθρώπους εξελέγη, ούτε αναδείχθηκε με κατασκευασμένο χρίσμα, ούτε ανήκε στη φυλή των ιερωμένων, ούτε με θυσίες και σπον­δές υπηρέτησε τον  Ύψιστο Θεό».
β) Η προσφορά του Μελχισεδέκ γίνεται εκτός του ναού των Ιεροσολύμων: «ούτε την προσφορά του έκανε μέσα στο ναό των Ιεροσολύμων», και
γ) Πρόκειται περί θυσίας αναιμάκτου: «Πουθενά δεν φαίνεται να χρησιμοποιεί υλικές θυσίες»[8].
Εάν όμως διέφεραν οι θυσίες των Ιουδαίων από την προσφο­ρά του Μελχισεδέκ, πόσο περισσότερο διαφέρουν από την προσφορά του Χριστού: «Και εις μεν την Παλαιά Διαθήκη, επειδή οι άνθρωποι ήσαν ατελέστεροι πνευματικά, το αίμα που πρόσφεραν στα είδωλα, αυτό καταδέχθηκε ο Χριστός να δεχθεί, για να απομακρύνει από τα είδωλα, πράγμα που και αυτό ήταν πάλι αποτέλεσμα απερίγραπτης φιλοστοργίας· εδώ δε μετέβαλε την ιερουργία στο πολύ φρικτότερο και μεγαλοπρεπέστερο μυστήριο, ώστε και τη θυσία εκείνη άλλαξε και έδωσε εντολή να προσφέρουν τον εαυτό του αντί της σφαγής των ζώων»[9]. «Και εκείνη μεν (η ιουδαϊκή θυσία) ήταν χειροποίητη, αυ­τή δε (του Χριστού) αχειροποίητη. Και εκείνη είχε αίμα  τράγων αίμα, ενώ αυτή αίμα του Δεσπότη»[10]. «Διότι δεν έχεις Χερουβίμ , (εις την χριστιανικήν θυσίαν), αλλά τον ίδιον τον Κύριον των Χερουβίμ να κατοικεί μέσα σου, ούτε στάμνα και μάννα και πλάκες λίθινες και την ράβδο του Ααρών, αλλά σώμα και αίμα δεσποτικό, και Πνεύμα αντί των γραπτών εντολών, και χάρη που ξεπερνά την ανθρώπινη σκέψη, και δωρεά απερίγραπτη…»[11].

2. Το πρόσωπον του Πατριάρχου Ισαάκ εξ άλλου, μάλιστα δε η γέννησή του και η από τον πατέρα του Αβραάμ προσφορά του ως θυσία στον Θεό, προσελκύουν την προσοχή πολλών ερμηνευτών της Αγίας Γραφής.

Ο Ισαάκ γεννιέται πράγματι εξ επαγγελίας του Θεού. Γεννιέται δε από μητέρα στείρα και από πατέρα μεγάλης ηλικίας. Αυτό σημαίνει, κατά τον Παύλο, ότι οι πιστοί «κατά Ισαάκ επαγ­γελίας τέκνα εσμέν», διότι όπως ακριβώς ο Ισαάκ γεννήθηκε από μητέρα στείρα, έτσι και η Εκκλησία ήταν στείρα προ της ελεύσεως του Χριστού και της καθόδου του Αγίου Πνεύματος .

Αναφορικά με την θυσία του Ισαάκ, ο ιερός Χρυ­σόστομος υπογραμμίζει κατ’ αρχήν το γεγονός, ότι επί τρεις ημέρες βάδιζε ο Αβραάμ μαζί με τον Ισαάκ και δύο υπηρέτες, πηγαίνοντας  στην γη την υψηλή, που προτύπωνε τον Γολγοθά. Όταν δε έφθασε κοντά στον τόπο της «καινής και παρα­δόξου» θυσίας , προχωρεί μόνος με τον Ισαάκ. Ο Ισαάκ αναλαμβάνει την μεταφορά των ξύλων της θυσίας, όπως ακριβώς ο Χριστός έφερε τον Σταυρόν του στον Γολγοθά. Εντού­τοις η θυσία του Ισαάκ δεν ολοκληρώθηκε· «Δεν τον έσφαξε το χέρι, αλλά τον έσφαξε η προαίρεση· δεν βύθισε το μαχαίρι στο λαιμό του παιδιού· δεν του έκοψε το δέρμα, αλλά υπάρχει και θυσία αναίμακτη. Καταλαβαίνουν οι βαπτισμένοι αυτό που λέω· γι’ αυτό και εκείνη η θυσία έγινε αναίμακτη επειδή ήταν προτύπωση της μελλοντικής. Βλέπεις την προδιαγραφόμενη εικόνα στη Παλαιά Διαθήκη; Μην απιστήσεις στην αλήθεια»[12].

Η επέμβαση του Θεού που έγινε κατά την κρίσιμη στιγμή δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση της θυσίας του Ισαάκ. Ο «τύπος» δεν έπρεπε να φθάσει στο ύψος της Αλήθειας. Μόνον στον Γολγοθά δεν θα αποστείλει άγγελο ο Θεός για να εμποδίσει την θυσία του Μονογενούς. Και για τον Αβραάμ όμως ο Θεός μπορούσε να βεβαιώσει, το οποίο και έκανε , ότι «δεν λυπήθηκες τον υιό σου τον αγαπητό για μένα». Ο δε Απόστολος Παύλος ομολόγει ότι λόγω της υπερβολικής αγάπης ο Θεός Πατήρ «δεν λυπήθηκε τον ίδιο τον υιό του για εμάς».

Ήδη την θέση του Ισαάκ καταλαμβάνει «κριός εις κατεχόμενος εν φυτώ Σαβέκ των κεράτων». Αυτός ο κριός ο κατεχόμενος υπό των κεράτων είναι ο Λυτρωτής ο επί των κεράτων του Σταυρού κρεμάμενος. «Εν φυτώ»: φέρων επί της Αγίας Του κεφαλής στέφανον εξ ακανθών. «Όταν λοιπόν ο Αβραάμ πρόσφερε τον Ισαάκ τότε βλέποντας το πρόβατο που ήταν τα κέρατά του μπλεγμένα στο δένδρο το θυσίασε προτυπώνοντας για μας το σωτήριο πάθος»[13].  

---

[1] Εβρ. 6,20 πρβλ. και Ψαλμ.109,4

[2] Εβρ. 7, 3.

[3] Στρωματείς 4,25 ΒΕΠ 8,105.

[4] Επιστολή 63,4.

[5] Εις τον Μελχισεδέκ, 3 ΕΠ,56,261.

[6] Αποκ. 13,8.

[7] Εις την Γενεσιν,ομ.35,ΕΠ,53,328.

[8] Ευαγγελική απόδειξις. 5,3 ΒΕΠ,27,199-200.

[9] Εις Α΄Κορ. Ομ.24,2 ΕΠ.61,200.

[10] Εις Εβρ. Ομ. 19, 1 ΕΠ 63,139.

[11] Εις τον 133 Ψαλμ.ΕΠ,55,386.

[12] Εγκώμιον εις τον άγιον Ευστάθιον, 2 ΕΠ,50,601.

[13] Περί νηστείας, 4 ΕΠ,49,320.