ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ- ΣΙΝΑ

Ὁ «Σιναϊτικὸς Κῶδιξ» εἶναι ὁ παλαιότερος κώδικας ποὺ περιέχει πλῆρες τὸ κείμενο τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ θεωρεῖται τὸ πολυτιμότερο στὸν κόσμο χειρόγραφο. Περιλαμβάνει ἀκόμη τὸ πλεῖστο κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καθὼς ἐπίσης καὶ Ἀποστολικοὺς Πατέρες.

Γράφτηκε στὰ μέσα του 4^ου αἰ. σὲ μεγαλογράμματη γραφὴ τοῦ «τύπου τῆς Βίβλου», σὲ τέσσαρες στῆλες (τὰ ποιητικὰ κείμενα εἶναι γραμμένα σὲ τρεῖς στῆλες) καὶ σὲ ἐπιμελῶς ἐπεξειργασμένη περγαμηνή, διαστάσεων 36-36,5 x 32,5-33 ἐκ. Κατὰ μία ὑπόθεση ἀνήκει στὰ πενήντα «σώματα» ποὺ παρήγγειλε στὸν Εὐσέβιο Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης καὶ τὸ καλλιγραφικὸ ἐργαστήρι τῆς «Σχολῆς» του ὁ Μ. Κωνσταντῖνος, γιὰ νὰ ἐφοδιάσει τοὺς νεοΐδρυτους ναοὺς τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ- ΠΑΙΣΙΟΣ

Βορείως τῆς κοιλάδος τῆς Μονῆς, ἀπέναντι ἀπὸ τὸ ὄρος Χωρήβ, ὀρθώνεται τὸ ὄρος τῆς ἁγίας Ἐπιστήμης, ὑψομέτρου 2070 μέτρων. Σὲ ἀνδρικὴ καὶ γυναικεία σκήτη τοῦ ὄρους τούτου ἀσκήτευσαν ἀντίστοιχα οἱ ἅγιοι Γαλακτίων καὶ Ἐπιστήμη κατὰ τὸν 3^ο μ.Χ. αἰῶνα, ὁπότε καὶ ἐμαρτύρησαν κατὰ τὸν διωγμὸ τοῦ Δεκίου (250-252 μ.Χ.).

Σὲ ἀπόσταση 45΄ ἀνηφορικῆς πεζοπορίας ἀπὸ τὴν Μονὴ καὶ σὲ ὑψόμετρο 1800 μέτρων, εὑρίσκεται ἡ ἀνδρικὴ σκήτη ὅπου σώζεται ἐν λειτουργίᾳ Κάθισμα μὲ παρεκκλήσι τοῦ 3^ου ἢ 4^ου αἰῶνος καὶ παραπλεύρως κελλίον τοῦ 5^ου αἰῶνος. Ἐδῶ ἔζησε στὰ 1962-1964 ὁ ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης.

Ἀκριβῶς πίσω ἀπὸ τὴν κορυφογραμμή, σὲ τόπο ὑπερβολικὰ δυσπρόσιτο καὶ πανταχόθεν ἀθέατο, εὑρίσκονται τὰ ἐρείπια τῆς γυναικείας σκήτης, ὅπου φαίνεται πὼς διέμεναν δώδεκα ἢ καὶ περισσότερες ψυχὲς κατὰ τὸν χρόνο τῆς ἀκμῆς της. Ὁ τολμηρὸς προσκυνητὴς μπορεῖ εὔκολα νὰ ἀντιληφθεῖ γιατὶ δὲν ἀνακάλυψαν τὶς Μοναχὲς οἱ Ρωμαῖοι ἀπεσταλμένοι. Τὸ παρακείμενο διάσελο εἶναι ὁπωσδήποτε τὸ σημεῖο ὅπου ἡ Ἐπιστήμη, σύμφωνα μὲ τὸ συναξάρι, ἀγνάντευε κρυμμένη τὴν κοιλάδα, μέχρις ὅτου ἀντίκρυσε τὸν πρώην σύζυγό της Γαλακτίωνα δέσμιο καὶ συρόμενο ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, καὶ ἔσπευσε αὐτοβούλως νὰ ἑνωθεῖ μαζί του στὸ μαρτύριο.

ΣΙΝΑ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

Ἡ Ἁγία Κορυφὴ ἀπὸ τὸ ὄρος τῆς ἁγίας Ἐπιστήμης

Τὸ Θεοβάδιστον ὄρος Σινᾶ εἶναι ὁ κατεξοχὴν ἱερὸς τόπος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἐδῶ ὁ Προφήτης Μωυσῆς ἀξιώθηκε νὰ ἰδεῖ τὸν Θεό, νὰ συνομιλήσει μαζί Του, νὰ παραλάβει τὸν Νόμο, νὰ παρακολουθήσει ἐν ὁράματι τὴν Δημιουργία τοῦ κόσμου.

Ἐδῶ ἔγινε αὐτόπτης μάρτυς τοῦ θαύματος τῆς Φλεγομένης Βάτου, τὸ ὁποῖο προετύπωνε τὸ μυστήριο τοῦ Τόκου τῆς Παρθένου Μαρίας. Ὅπως ἡ Βάτος φλεγόταν ἀλλὰ δὲν καιγόταν, ἔτσι καὶ ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος δέχθηκε στὴν κοιλία της τὸ πῦρ τῆς Θεότητος χωρὶς νὰ καταφλεγεῖ, καὶ παρέμεινε ἀειπάρθενος κατὰ τὴν σάρκωση καὶ γέννηση τοῦ Θεοῦ Λόγου. Στὸν ἱερώτατο τόπο τῆς ἁγίας Βάτου, αἰῶνες ἀργότερα, θὰ κτισθεῖ ἡ ἱερὰ Μονὴ τοῦ ὄρους Σινᾶ καὶ θὰ ἀφιερωθεῖ ἀρχικῶς στὴν «Θεοτόκο τῆς Βάτου», ἑορταζομένη στὶς 25 Μαρτίου.

Ὁ Κύριος ἐκάλεσε τὸν Μωυσῆ ἐκ τῆς Βάτου καὶ αὐτὸς Τὸν ἐρωτᾶ: «ἐὰν οἱ ἀδελφοί μου μὲ ρωτήσουν ποιό εἶναι τὸ ὄνομά Σου, τί θὰ τοὺς εἰπῶ»; Τότε ὁ Θεὸς προβαίνει στὴν πρώτη μεγάλη Ἀποκάλυψή Του πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα: «ἐγώ εἰμι ὁ Ὤν· στοὺς Ἰσραηλίτες θὰ εἰπεῖς· ὁ Ὢν μὲ ἀπέστειλε πρὸς ἐσᾶς» (βλ. Ἔξοδος Γ΄, 14). Ἀποκαλύπτεται ὡς πρόσωπο συγκεκριμένο, μὲ τὸ ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ συνομιλήσει καὶ νὰ ἔλθει σὲ κοινωνία. Ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ συγκλονιστικὰ γεγονότα στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία, ἕως ὅτου ὁ Θεὸς ἐσαρκώθη καί, ὀφθαλμοφανῶς πλέον, πάτησε ὡς ἄνθρωπος τὴν γῆ καὶ συνανεστράφη μὲ τοὺς ἀνθρώπους.

* * *

Ο ΜΩΥΣΗΣ ΔΙΩΚΟΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΣΙΝΑ

Γύρω στὰ 1300 π.Χ. ὁ Προφήτης Μωυσῆς καταφεύγει στὸ Ὄρος Σινᾶ καταδιωκόμενος ἀπὸ τὸν Φαραώ (Ἔξοδος Β΄, 15). Στὸ πηγάδι τοῦ Ἰοθὸρ συναντᾶται μὲ τὶς ἑπτὰ θυγατέρες τοῦ Ἱερέως τῆς γῆς Μαδιάμ, οἱ ὁποῖες ἐπότιζαν τὰ πρόβατά τους. Ὁ Μωυσῆς τὶς προστατεύει ἀπὸ τὴν αὐθαιρεσία τῶν ἄλλων βοσκῶν καὶ ὁ πατέρας τους Ἰοθὸρ τοῦ δίνει γιὰ σύζυγο τὴν κόρη του Σεπφώρα.

Ἔπειτα ἀπὸ 40 χρόνια προσευχῆς στὴν ἔρημο, καθὼς ἔβοσκε τὰ πρόβατα τοῦ πεθεροῦ του, ὁ Μωυσῆς ἀξιώνεται νὰ ἰδεῖ τὸ φοβερὸ θέαμα τῆς Φλεγομένης καὶ μὴ κατακαιομένης Βάτου. Πλησιάζοντας, ἀκούει ἀπὸ τὴν Βάτο τὴν φωνὴ τοῦ Κυρίου: «Μὴ πλησιάσεις. Λῦσε τὰ ὑποδήματά σου. Ὁ τόπος ποὺ στέκεσαι εἶναι γῆ ἁγία» (βλ. Ἔξ. Γ΄, 2-5).

Μετὰ ἀπὸ ἕναν δραματικὸ διάλογο τοῦ Κυρίου μὲ τὸν Μωυσῆ (Ἔξ. Β΄-Γ΄), ὁ ἐκλεκτὸς τοῦ Θεοῦ ὑπακούει τελικῶς στὸ κέλευσμά Του καὶ ἐπιστρέφει στὴν Αἴγυπτο γιὰ νὰ ἡγηθεῖ τοῦ ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ στὴν ἔξοδό του πρὸς τὴν γῆ τῆς Ἐπαγγελίας.

Η ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΣΤΟ ΣΙΝΑ

Μετὰ τὴν θαυμαστὴ διέλευση τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης (κόλπος τοῦ Σουέζ) καὶ τὴν ἀποχώρηση ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ὁ ἰσραηλιτικὸς λαὸς πατᾶ ἐλεύθερος τὴν χερσόνησο τοῦ Σινᾶ (Ἔξ. ΙΔ΄). Σὲ τρεῖς ἡμέρες φθάνει στὰ πικρὰ ὕδατα τῆς Μερρᾶς (σημερινὴ περιοχὴ Ράς Σάντρ). Καθ᾿ ὁδηγίαν ἄνωθεν ὁ Μωυσῆς βουτᾶ τὸ ραβδί του στὰ ὕδατα «καὶ ἐγλυκάνθη τὸ ὕδωρ» γιὰ νὰ ξεδιψάσει ὁ κατάκοπος λαός (Ἔξ. ΙΕ΄, 22-25).

Ἑπόμενος σταθμός τους ἡ Αἰλείμ (σημερινὴ Ραϊθὼ ἢ Ἐλ-Τούρ), στὴν ὁποία συναντοῦν τὶς δώδεκα πηγὲς τῶν ὑδάτων  (σημερινὸ χαμμάμ Μοῦσα, δηλ. λουτρὰ τοῦ Μωυσέως) καὶ τὰ ἑβδομήκοντα στελέχη τῶν φοινίκων (σήμερα καταπατημένος ἀχανὴς φοινικώνας τῆς Μονῆς τοῦ Σινᾶ), ὅπου καὶ στρατοπεδεύουν (Ἔξ. ΙΕ΄, 27).

Διαπερνώντας τὴν ἔρημο Σίν (ἡ ἀπέραντη ἐπίπεδη ἔρημος μεταξὺ Ραϊθὼ καὶ τῶν ὀρέων τοῦ Σινᾶ) ἀξιώνονται τῆς θεϊκῆς δωρεᾶς τοῦ μάννα, διὰ τοῦ ὁποίου τρέφονταν στὴν συνέχεια ἐπὶ 40 ἔτη (Ἔξ. ΙΣΤ΄).

Μέσω τῆς κοιλάδος Χεμπράν, κατὰ τὴν παράδοση, καταλήγουν στὴν τοποθεσία Ραφιδείν (Ἔξ. ΙΖ΄, 1). Ἀπὸ ἐκεῖ ὁ Προφήτης Μωυσῆς μὲ μερικοὺς πρεσβυτέρους προχωρᾶ ἕως τοῦ ὄρους Χωρήβ. Στοὺς πρόποδες τοῦ ὄρους, στὴν κοιλάδα Ἀρμπαΐν, κτυπᾶ κατ᾿ ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ τὴν πέτρα μὲ τὸ ραβδί του καὶ πηγάζει θαυματουργικῶς ἄφθονο ὕδωρ γιὰ νὰ πιεῖ ὁ λαός (Ἔξ. ΙΖ΄, 2-7). Τὸ νερό, ποὺ ἀνέβλυζε ἐπὶ μῆνες, ἄφησε ἕως σήμερα ἀνεξίτηλα καὶ ὀφθαλμοφανῆ τὰ ἴχνη του πάνω στὸν βράχο, στὴν μέση τῆς κοιλάδας.

ΓΙΑΤΙ Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΠΝΕΥΣΤΗ Π. ΙΕΡΕΜΙΑΣ ΦΟΥΝΤΑΣ

ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ - ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ - ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ - ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ

ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ - ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

Τι είναι και τι περιέχει η Παλαιά Διαθήκη Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης

Η Παλαιά Διαθήκη είναι το πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής των χριστιανών. Περιγράφει το πρώτο στάδιο της επικοινωνίας του Θεού με την ανθρωπότητα, που είχε σκοπό την προετοιμασία του κόσμου για τον ερχομό του Χριστού.Είναι, στην ουσία, μια συλλογή από 49 βιβλία, που γράφτηκαν σε διάστημα αιώνων και διηγούνται μια ιστορία που κρατάει περίπου 2.000 χρόνια: από τον Αβραάμ (τον άνθρωπο που κάλεσε ο Θεός να εγκαταλείψει την ειδωλολατρία και να πιστέψει στον αληθινό Θεό) ώς τους προφήτες που έζησαν γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ.

Το 1ο βιβλίο της Παλ. Διαθήκης, η Γένεσις (=δημιουργία), διηγείται και μια ιστορία ακόμη πιο παλιά, την ιστορία των πρώτων ανθρώπων. Αυτή την ιστορία η Παλ. Διαθήκη τη διηγείται ανακατεύοντας πραγματικά και συμβολικά στοιχεία, ανάλογα με τα θρησκευτικά νοήματα που ήθελε να περάσει στον αρχαίο κόσμο. Γι’ αυτό και οι διηγήσεις της δεν συγκρούονται με τις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης για τη δημιουργία του σύμπαντος, της ζωής και του ανθρώπου.
Η Γένεσις λοιπόν περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου από το Θεό, τη δημιουργία των πρώτων ανθρώπων (των γνωστών σε όλους μας Αδάμ και Εύας), το προπατορικό αμάρτημα (δηλαδή την απομάκρυνσή τους από το Θεό και το χάσιμο της αρχικής ζωής τους στον παράδεισο), τις πρώτες γενιές ανθρώπων, τη διαφθορά της αρχαίας ανθρωπότητας, που οδήγησε στον Κατακλυσμό του Νώε, τον Πύργο της Βαβέλ (με τον οποίο οι άνθρωποι, από εγωισμό, θέλησαν «να φτάσουν στον ουρανό») και τελικά, με ένα κατάλογο προγόνων και απογόνων, φτάνει στον Αβραάμ και το κάλεσμά του από το Θεό για να Τον ακολουθήσει, με την υπόσχεση ότι, αν εγκαταλείψει τα είδωλα, οι απόγονοί του θα γίνουν ένα μεγάλο έθνος, από το οποίο «θα ευλογηθούν όλες οι φυλές της Γης».
Αυτό το έθνος είναι το εβραϊκό έθνος (οι Ισραηλίτες), μέσα στο οποίο, περίπου 2.500 χρόνια μετά τον Αβραάμ, γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός. Ο Αβραάμ δηλαδή είναι πρόγονος του Χριστού.
Από εκεί και μετά, η Παλαιά Διαθήκη διηγείται – μέσα σε αρκετά ιστορικά βιβλία που περιέχει – τις περιπέτειες του ισραηλιτικού έθνους, την πίστη και την απιστία του, τα προβλήματά του, τη σκλαβιά του σε διάφορους εχθρούς και τη δράση σημαντικών αγίων προσώπων, κυρίως προφητών, που έστειλε ο Θεός να διδάξουν και να καθοδηγήσουν το λαό Του, ώστε να τον συγκρατήσουν όσο ήταν δυνατόν στην αληθινή πίστη, τη λατρεία του ενός Θεού κι όχι των ειδώλων.
Μέσα σ’ αυτή την ιστορία περιλαμβάνεται και η παράδοση του Νόμου από το Θεό στον εβραϊκό λαό μέσω του προφήτη Μωυσή. Ο Νόμος αυτός (ο «μωσαϊκός νόμος» – από το όνομα του Μωυσή, που λέγεται και «Μωσής») περιέχει τις περίφημες 10 εντολές, αλλά και πολλές άλλες διατάξεις, μια πλήρη νομοθεσία, που καλύπτει όλα τα ζητήματα που χρειάζεται να καλύψει η νομοθεσία ενός κράτους. Υπόψιν ότι από τότε που πήραν αυτό το Νόμο, οι Εβραίοι για 400 χρόνια δεν είχαν βασιλιά, ούτε ενιαίο κράτος, αλλά ζούσαν με αυτοδιοίκηση των 12 φυλών τους. Πολύ αργότερα, με απαίτηση του ίδιου του εβραϊκού λαού, ο Θεός, μέσω του προφήτη Σαμουήλ, ανακήρυξε πρώτο βασιλιά του Ισραήλ το Σαούλ και, όταν εκείνος απέτυχε λόγω της αλαζονείας του, ο Θεός ανακήρυξε το μεγάλο βασιλιά και προφήτη Δαβίδ, που ήταν πρόγονος του Ιησού Χριστού.

Φ. Σχοινάς: Ἡ Βιβλική ἔννοια τῆς καρδίας

Φώτης Σχοινάς

 

Α) Εἰσαγωγή

Κατά τήν Βιβλική ἀντίληψη ἡ καρδιά εἶναι τό κέντρο τῆς ψυχοσωματικῆς συστάσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἀποτελεῖ τόν «ἔσω ἄνθρωπον». Τό βαθύ ταμεῖο τῆς ἀνθρωπίνης ὀντότητος. Εἶναι ὁ τόπος ὅπου ἀναπαύεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ Θεός ἀλλά καί οἱ δαίμονες. Ὅπως γράφει ὁ Παῦλος Εὐδοκίμωφ ἀναφερόμενος στούς Πατέρες «Ἐκεῖ (στήν καρδιά) ὁ Θεός, ἐκεῖ καί οἱ ἄγγελοι, ἐκεῖ ἡ ζωή καί ἡ Βασιλεία».[1]

Στό κρυφό βάθος τῆς καρδίας ἐνοικεῖ ἡ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού λαμβάνουμε κατά τήν Βάπτιση, ἐκεῖ στήν ἐπιφάνεια τῆς καρδίας περιπολοῦν τά πονηρά πνεύματα, ἐκεῖ διεξάγεται ὁ ἀγώνας γιά τήν κατά Θεόν ἐπί τά κρείττω μεταμόρφωσή μας. Ἐκεῖ ἀναπαύεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν διασκορπισμό πρός τό περιβάλλον καί τήν αἰχμαλωσία του σ̉ αὐτό. Ἡ καρδιά ἀποτελεῖ τό φυσικό κατοικητήριο τοῦ ἀνθρώπινου νοῦ καί τοῦ Θεοῦ. Ἀποτελεῖ τόν ἡγεμονικό θρόνο τῆς ψυχῆς, τοῦ νοῦ καί τοῦ Θεοῦ. Ὅπως ἔχει γραφεῖ «ἡ καρδιά ἔρχεται πρώτη ἱεραρχικά μέσ̉ στήν δομή τοῦ ἀνθρώπου»[2] καί «ἡ καρδιά εἶναι τό κέντρο πού ἀκτινοβολεῖ καί διαπερνᾶ ὁλόκληρον τόν ἄνθρωπον, μένοντας ὅμως κρυφή ἀπ̉ αὐτόν στό μυστηριακό της βάθος».[3]

Στήν καρδία τοῦ ἀνθρώπου ἑδράζεται ἡ βαθεῖα προσωπικότητά του. Στίς μέρες μας γίνεται πολύς λόγος γιά τό ἀνθρώπινο πρόσωπο, διαφεύγει ὅμως τῆς προσοχῆς ὅτι τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου σχετίζεται μέ τήν καρδιά του, καί δή τήν «βαθεῖαν καρδίαν». Ἔχει γραφεῖ ὅτι «ἐν τῇ καρδίᾳ τοῦ ἀνθρώπου ἑδρεύει τό καλόν καί τό κακόν».[4] Ὅταν ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου ἀποβάλλει τόν βύθιον δράκοντα καί τά θεοστυγῆ πάθη καί πληρωθεῖ ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τότε ὁ ἄνθρωπος καθίσταται θεοειδής, Χριστοειδής. Φθάνει στό καθ̉ ὁμοίωσιν καί γίνεται ἀληθινό πρόσωπο. Ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἐν ἀληθείᾳ πρόσωπον ὄχι ὅταν συμμορθωθεῖ πρός ὀρισμένους ἐξωτερικούς τύπους, ὅταν τακτοποιήσει τήν ἐξωτερική συμπεριφορά του, ἀλλ̉ ὅταν ἡ καρδία του, ὁ ἕσω ἄνθρωπος, πληρωθεῖ ὑπό τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καί γίνει ὄντως θεοειδής.

Στήν συνέχεια θά φέρουμε ὁρισμένα παραδείγματα ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη καί τήν Καινή Διαθήκη γιά πιστοποιήσουμε τήν Βιβλική ἔννοια τῆς καρδίας.

Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου: Ἡ τοῦ Θεοῦ Σοφία (Α')

Εκφωνήθηκε στήν Λευκωσία, μέ τήν ευκαιρία τών καθιερώσεως τού εορτασμού τού νέου Ιερού Ναού τής τού Θεού Σοφίας (βλ. αναφορά, σελ. 5).

Θά ήθελα νά ευχαριστήσω θερμότατα τόν Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ. Χρυσόστομο γιά τήν πρόσκλησή του νά έλθω σήμερα στήν Κύπρο, αυτήν τήν σημαντική ημέρα καί εορτή τής Μεσοπεντηκοστής, καί νά αναπτύξω τό θέμα «Η τού Θεού Σοφία», σέ συνδυασμό μέ τά εγκαίνια τού Ναού τής τού Θεού Σοφίας, πού καθορίσθηκε νά εορτάζη κατά τήν εορτή τής Μεσοπεντηκοστής.

Η Κύπρος γιά μένα είναι τό ιερό νησί, τό νησί τών αγίων, πού δέχθηκε τόν Χριστιανισμό από τίς πρώτες ημέρες μετά τήν Πεντηκοστή, καί εξακολουθεί νά διατηρή καί τόν Ελληνισμό καί τήν Αποστολική Παράδοση, μέ απλότητα, αγάπη καί βιωματικό τρόπο. Αυτό τό διαπιστώνω κάθε φορά πού έρχομαι στήν Κύπρο. Δέν βλέπω μόνον τήν παράδοση τού Ελληνισμού, αλλά τόν Ελληνισμό πού βαπτίσθηκε μέσα στήν ζωή τής Εκκλησίας, τόν εκχριστιανισμένο Ελληνισμό.

Αυτός είναι ο λόγος γιά τόν οποίο έρχομαι στήν Κύπρο πάντα ως ταπεινός προσκυνητής καί όχι ως διδάσκαλος, καί μέ αυτήν τήν έννοια θά πρέπει νά δήτε καί τήν σημερινή μου ομιλία πού κινείται σέ θεολογικό, εκκλησιαστικό καί πατερικό επίπεδο.

Θά διαιρέσω τό θέμα μου σέ τέσσερεις επί μέρους ενότητες. Πρώτον, ο Χριστός, η Σοφία τού Θεού δεύτερον οι Ναοί μέ τήν ονομασία Αγία Σοφία τρίτον, η εορτή τής Μεσοπεντηκοστής καί τέταρτον η πορεία από τήν Ανάσταση στήν Πεντηκοστή.

1. Ο Χριστός, η Σοφία τού Θεού

Είναι βασική διδασκαλία τών Πατέρων τής Εκκλησίας ότι η διαφορά μεταξύ τής Παλαιάς καί τής Καινής Διαθήκης βρίσκεται στό ότι στήν Παλαιά Διαθήκη καταγράφονται οι εμφανίσεις τού ασάρκου Λόγου, τού Μεγάλης Βουλής Αγγέλου, τής Σοφίας τού Θεού, ενώ στήν Καινή Διαθήκη καταγράφεται η αποκάλυψη τού σεσαρκωμένου Λόγου. Έτσι, ένα από τά ονόματα τού Χριστού είναι η Σοφία τού Θεού.  Κατά τόν π. Γεώργιο Φλωρόσφκι «τό όνομα τής σοφίας είναι ένα βιβλικό όνομα» πού χρησιμοποιείται από τόν Απόστολο Παύλο. Πράγματι, ο Απόστολος Παύλος, αναφερόμενος στούς Ιουδαίους καί τούς Έλληνες τής εποχής του, λέγει ότι οι μέν Ιουδαίοι ζητούν νά δούν σημείο καί οι Έλληνες-ειδωλολάτρες ζητούν σοφία-φιλοσοφία, «ημείς δέ κηρύσσομεν Χριστόν εσταυρωμένον, Ιουδαίοις μέν σκάνδαλον, Έλλησι δέ μωρίαν, αυτοίς δέ τοίς κλητοίς Ιουδαίοις τε καί Έλλησι, Χριστόν Θεού δύναμιν καί Θεού σοφίαν» (Α’ Κορ. α', 22-24). Καί πιό κάτω γράφει: «εξ αυτού δέ υμείς εστε εν Χριστώ Ιησού, ός εγεννήθη ημίν σοφία από Θεού, δικαιοσύνη τε καί αγιασμός καί απολύτρωσις» (Α’ Κορ. α', 30).

Συνήθως λέγεται ότι στήν Παλαιά Διαθήκη ο Χριστός χαρακτηρίζεται ως Μεσσίας. Αλλά αυτό δέν είναι σωστό, γιατί στήν Παλαιά Διαθήκη ο Μεσσίας ήταν, όπως τό λέγει καί η λέξη, ο χρισμένος, καί αυτό αναφερόταν στούς βασιλείς καί τούς Προφήτες, πού καλούνταν από τόν Θεό καί χρίονταν γιά μιά ειδική αποστολή στόν Ισραήλ. Έτσι, ο Μεσσίας στήν Παλαιά Διαθήκη ήταν άνθρωπος. Όμως, τό Δεύτερο Πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος στήν Παλαιά Διαθήκη χαρακτηριζόταν ως ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος, Σοφία τού Θεού. Κυρίως, τό όνομα Σοφία τού Θεού συναντάται στά βιβλία τής Παλαιάς Διαθήκης: Παροιμίες καί Σοφία τού Σολομώντος καί αναφέρεται στόν Χριστό.

Έτσι, ο Χριστός δέν ήταν ο Μεσσίας, δηλαδή ένας άνθρωπος πού γεννήθηκε από τήν Παναγία, αλλά ήταν ο άσαρκος Λόγος πού προσέλαβε τήν ανθρώπινη φύση μέ τήν ενανθρώπηση, η οποία χρίσθηκε από τήν θεία φύση καί έγινε Μεσσίας γιά νά σώση τό ανθρώπινο γένος καί νά τό απαλλάξη από τόν διάβολο, τόν θάνατο καί τήν αμαρτία. Ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκι παρατηρεί ότι «η αναγνώριση τής "Σοφίας" ως ενός από τά ονόματα τού Δευτέρου Προσώπου τής Αγίας Τριάδος έγινε ο κοινός τόπος τής πατερικής ερμηνείας καί θεολογίας. Ο Ωριγένης θεωρεί τό όνομα "Σοφία" ως τό πρώτο καί κύριο όνομα τού Υιού (Υπόμν. εις Ιωάννην ι', 22). Καί η "Σοφία" καί η "Δύναμις" μνημονεύονται στό Σύμβολο τού αγίου Γρηγορίου τού Νεοκαισαρείας. Τόν τέταρτο αιώνα καί οι Αρειανοί καί οι Ορθόδοξοι συμφωνούν ότι η Αγία Σοφία πού περιγράφεται στό βιβλίο τών Παροιμιών ήταν ο Υιός τού Θεού».

Ο σοφός Σολομών προσευχόμενος στόν Θεό τών Πατέρων καί Κύριο τού ελέους, μεταξύ τών άλλων, λέγει: «δός μοι τήν τών σών θρόνων πάρεδρον σοφίαν καί μή μέ αποδοκιμάσης εκ παίδων σου… καί μετά σού η σοφία η ειδυία τά έργα σου καί παρούσα, ότε εποίεις τόν κόσμον, καί επισταμένη τί αρεστόν εν οφθαλμοίς σου καί τί ευθές εν εντολαίς σου. Εξαπόστειλον αυτήν εξ αγίων ουρανών καί από θρόνου δόξης σου πέμψον αυτήν, ίνα συμπαρούσά μοι κοπιάση καί γνώ τί ευάρεστόν εστι παρά σοί. οίδε γάρ εκείνη πάντα καί συνίει καί οδηγήσει με εν ταίς πράξεσί μου σωφρόνως καί φυλάξει με εν τή δόξη αυτής καί έσται προσδεκτά τά έργα μου, καί διακρινώ τόν λαόν σου δικαίως καί έσομαι άξιος θρόνων πατρός μου» (Σοφ. Σολομώντος θ', 1-12).

Είναι σαφές ότι ο σοφός Σολομών εδώ κάνει λόγο γιά τό Δεύτερο Πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος, πού είναι η Σοφία τού Θεού Πατρός, καί είναι πάρεδρος στόν θρόνο τής δόξης τού Θεού, καί κατά τήν δημιουργία τού κόσμου, καί ζητά νά Τόν αποστείλη σέ αυτόν γιά νά τόν καθοδηγή στήν διακονία του.

Τό ότι ο Λόγος τού Θεού είναι η Σοφία τού Θεού φαίνεται από τήν λέξη «Σοφία» η οποία εκφωνείται είτε μόνη της είτε μέ κάποια άλλη παρακέλευση στίς ιερές Ακολουθίες, όπως «ορθοί, πρόσχωμεν» καί μάλιστα πρίν από τήν φράση «ο ών ευλογητός, Χριστός ο αληθινός Θεός ημών» στό τέλος τού Εσπερινού, καθώς επίσης μετά τήν ακολουθία τής Αρτοκλασίας καί πρίν τήν φράση «ευλογία Κυρίου καί έλεος έλθοι εφ’ υμάς». Φαίνεται καθαρά ο σύνδεσμος τής Σοφίας, πού είναι ο Λόγος τού Θεού, μέ τίς φράσεις πού αναφέρονται σέ Αυτόν. Επίσης, τό «Σοφία» εκφωνείται κατά τήν μικρή Είσοδο τής θείας Λειτουργίας, όταν ο Διάκονος ή ο Ιερεύς σηκώνη τό ιερό Ευαγγέλιο, επειδή μέσα σέ αυτό περιέχονται οι λόγοι τού Χριστού.

Ο Σολομώντας και η βαβυλώνια αιχμαλωσία

Στην Παλαιά Διαθήκη έχει μείνει το όνομα του Σολομώντα ως σοφού βασιλιά, του οποίου η ηγεσία διαμόρφωσε σε μεγάλο μέρος την πορεία του ισραηλιτικού λαού μέσα στον χρόνο. Η ιστορία του Σολομώντα αναφέρεται στο Τρίτο βιβλίο των Βασιλειών.
Πριν πεθάνει ο Δαβίδ έχρισε βασιλιά τον γιο του, τον Σολομώντα, και τον συμβούλεψε να τηρεί τις εντολές του Θεού και να βαδίζει στον δρόμο Του. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ο Σολομώντας ανακηρύχτηκε βασιλιάς του Ισραήλ. Μια μέρα ο Βασιλιάς Σολομώντας πρόσφερε πλούσια θυσία στο Θεό – χίλια ζώα –  κι Εκείνος του είπε: «Ζήτησέ μου ό,τι θέλεις». Κι ο Σολομώντας ζήτησε από τον Θεό σύνεση και σοφία, για να κυβερνήσει τον λαό του με δικαιοσύνη. Ο Θεός πολύ ευχαριστήθηκε από την απάντησή του και του χάρισε και σοφία αλλά και δόξα και πολλά πλούτη.
Ένα περιστατικό που δείχνει τη σοφία του Σολομώντα είναι το ακόλουθο: Μια μέρα ήρθαν στο παλάτι του δυο γυναίκες που ζούσαν στο ίδιο σπίτι. Και οι δυο διεκδικούσαν το ίδιο μωρό. Ισχυριζόταν καθεμιά ότι ήταν δικό της. «Τη νύχτα πέθανε ο γιος της γιατί έπεσε πάνω του αποκοιμισμένη και τον πλάκωσε. Τι έκανε τότε; Πήρε από δίπλα μου το γιο μου κι έφερε στο κρεβάτι μου το νεκρό μωρό της» είπε η μια. «Όχι, Κύριε, το μωρό είναι δικό μου», ισχυριζόταν η άλλη. Και πώς θα μπορούσε ο βασιλιάς να καταλάβει ποια λέει αλήθεια; Δίνει εντολή να κόψουν με σπαθί το μωρό στη μέση και να πάρει μισό η καθεμιά. Η πραγματική μάνα, όταν άκουσε την τρομερή διαταγή, έπεσε στα γόνατα και παρακάλεσε με δάκρυα τον Σολομώντα να δώσει το παιδί στην άλλη, μόνο να μην του κάνει κακό. Ενώ η άλλη που το διεκδικούσε, χωρίς να είναι δικό της, στεκόταν αδιάφορη. Από την αντίδρασή τους ο βασιλιάς κατάλαβε ποια ήταν η αληθινή μητέρα κι έδωσε εντολή να δοθεί το παιδί σ’ αυτήν. Όλος ο λαός θαύμασε την κρίση και τη σοφία του. Η σοφία του έγινε γνωστή σ’ όλο τον κόσμο κι έρχονταν ξένοι βασιλιάδες κι άρχοντες να τον γνωρίσουν και να τον τιμήσουν.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ Η ΠΕΝΤΑΤΕΥΧΟΣ

 

ΓΕΝΕΣΙΣ

 

Η Λέξη «ΓΕΝΕΣΙΣ» υποδηλώνει «καταγωγή» ή «προέλευση».

σύμπαντος, της ανθρώπινης φυλής, της οικογενειακής ζωής, των εθνών, των εξιλασμών αμαρτιών κτλ.

Τα πρώτα κεφάλαια, ασχολούνται με τις αρχαίες ή προ πατριαρχικές εποχές, παρουσιάζει τους προγενέστερους τις Εβραϊκής Ιστορίας από τον Αδάμ μέχρι τον Αβραάμ και περιλαμβάνει τη δημιουργία του κόσμου, του φυτικού και ζωικού βασιλείου, την αρχαία ιστορία, τον κατακλυσμό, και τον διασκορπισμό των Εθνών.

Τα υπόλοιπα κεφάλαια ασχολούνται με του Θεού τη συμπεριφορά απέναντι στους πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβου, του γιου του Ιακώβου, Ιωσήφ και την δημιουργία του Ισραηλιτικού Έθνους, τους Πατριάρχες, και την κάθοδο τους στην Αίγυπτο.

Η Γένεση έχει γραφεί από τον Μωυσή, αυτό το βεβαιώνει ο ίδιος ο Κύριος μας ο Ιησούς Χριστός, καθώς και εσωτερικές μαρτυρίες.

Η προέλευση του κόσμου και ζωή δεν είναι τυχαία. Υπάρχει Δημιουργός και αυτός είναι Ο Ένας και Μοναδικός Αληθινός Θεός.     

ΕΞΟΔΟΣ

 

Το όνομα αυτό σημαίνει «βγαίνω έξω» ή «αποχώρηση», «αναχώρηση». Ενώ αναφέρεται σε ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα του βιβλίου, η Έξοδος των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και την σκλαβιά της , επίσης και άλλα γεγονότα μεγίστης σημαντικότητας βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο, το κάλεσμα του Μωυσή η Διαθήκη του Θεού προς τον λαό  στο όρος Σινά και την κατασκευή της σκηνής του Μαρτυρίου.  Επίσης ένας κώδικας από έξω εκκλησιαστικούς νόμους συμπεριλαμβάνεται, όπου και το τελευταίο μέρος του βιβλίου περιέχει καλοπροαίρετη περιγραφή της θρησκευτικής Κιβωτού της Διαθήκης και των 10 εντολών (σκηνή του μαρτυρίου), η θέση διαμονής Του Θεού ανάμεσα στους  ανθρώπους Του.

Συγγραφέας είναι και σε αυτό το βιβλίο ο Μωυσής.

 

 

ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ

 

Αυτό το βιβλίο ονομάστηκε έτσι γιατί πραγματεύεται  τους νόμους των υπηρεσιών και λατρείας με ιδιαίτερη προσοχή της Φυλής του Λευή. Είναι εύστοχα αποκαλούμενο « το Εγχειρίδιο των Ιερέων». Έχει ως περιεχόμενο του θέματα θυσιών και προσφορών και αυτό το κάνει να είναι ένα βιβλίο δύσκολο για μερικούς. Το βιβλίο περιέχει βαθύτερα νοήματα αφού πάνω σε προφητική βάση κύριο του θέμα είναι λυτρωτική θυσία του Ιησού Χριστού. Ένα άλλο είναι: η αδυναμία του ανθρώπου για την Σωτηρία του εξαιτίας της πτώσης του και της αμαρτίας, το περπάτημα των ανθρώπων του Θεού καθημερινά μπροστά στην Άγια του Παρουσία.

Πολλοί βασικοί κανόνες της Καινής Διαθήκης προμηνύονται σε αυτό το βιβλίο, όπως η σοβαρότητα της αμαρτίας στο βλέμμα του Θεού, η αναγκαιότητα του εξιλασμού της αμαρτίας, η αγιότητα του Θεού και η αναγκαιότητα του μεσάζων ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο.

Οι νόμοι του Λευιτικού δείχνουν τον Θεό να συνεργάζεται αρμονικά με τους δικούς Του φυσικούς νόμους, για το καλό του λαού Του. Όταν ο λαός Ισραήλ υπάκουε στους νόμους Του με τυφλή εμπιστοσύνη τότε βλέπανε την δύναμη Του Θεού.

Συγγραφέας και σε αυτό το βιβλίο είναι ο Μωυσής.

Παλαιά Διαθήκη και Ιησούς Χριστός του Θοδωρή Ρηγινιώτη

Επιμέλεια Θοδωρής Ρηγινιώτης

Στα προηγούμενα άρθρα μας είπαμε λίγα λόγια για τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, όπως τα διηγείται η Παλαιά Διαθήκη και όπως τα ανακαλύπτει η σύγχρονη επιστήμη. Αναφερθήκαμε στην ερμηνεία των σχετικών διηγήσεων της Παλ. Διαθήκης και στο ζήτημα της δήθεν αντίθεσης επιστήμης και θρησκείας.

Η Παλαιά Διαθήκη είναι το πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής των χριστιανών. Περιγράφει το πρώτο στάδιο της επικοινωνίας του Θεού με την ανθρωπότητα, που είχε σκοπό την προετοιμασία του κόσμου για τον ερχομό του Χριστού.

Είναι, στην ουσία, μια συλλογή από 49 βιβλία, που γράφτηκαν σε διάστημα αιώνων και διηγούνται μια ιστορία που κρατάει περίπου 2.000 χρόνια: από τον Αβραάμ (τον άνθρωπο που κάλεσε ο Θεός να εγκαταλείψει την ειδωλολατρία και να πιστέψει στον αληθινό Θεό) ώς τους προφήτες που έζησαν γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ.

Το 1ο βιβλίο της Παλ. Διαθήκης διηγείται και μια ιστορία ακόμη πιο παλιά, την ιστορία των πρώτων ανθρώπων. Αυτή την ιστορία η Παλ. Διαθήκη τη διηγείται ανακατεύοντας πραγματικά και συμβολικά στοιχεία, ανάλογα με τα θρησκευτικά νοήματα που ήθελε να περάσει στον αρχαίο κόσμο. Το βιβλίο αυτό, η «Γένεσις» (=δημιουργία), περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου από το Θεό, τη δημιουργία των πρώτων ανθρώπων (των γνωστών σε όλους μας Αδάμ και Εύας), το προπατορικό αμάρτημα (δηλαδή την απομάκρυνσή τους από το Θεό και το χάσιμο της αρχικής ζωής τους στον παράδεισο), τις πρώτες γενιές ανθρώπων, τη διαφθορά της αρχαίας ανθρωπότητας, που οδήγησε στον Κατακλυσμό του Νώε, τον Πύργο της Βαβέλ (με τον οποίο οι άνθρωποι, από εγωισμό, θέλησαν «να φτάσουν στον ουρανό») και τελικά, με ένα κατάλογο προγόνων και απογόνων, φτάνει στον Αβραάμ και το κάλεσμά του από το Θεό για να Τον ακολουθήσει, με την υπόσχεση ότι, αν εγκαταλείψει τα είδωλα, οι απόγονοί του θα γίνουν ένα μεγάλο έθνος, από το οποίο «θα ευλογηθούν όλες οι φυλές της Γης».

Αυτό το έθνος είναι το εβραϊκό έθνος (οι Ισραηλίτες), μέσα στο οποίο, περίπου 2.500 χρόνια μετά τον Αβραάμ, γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός.

Από εκεί και μετά, η Παλαιά Διαθήκη διηγείται – μέσα σε αρκετά ιστορικά βιβλία που περιέχει – τις περιπέτειες του ισραηλιτικού έθνους, την πίστη και την απιστία του, τα προβλήματά του, τη σκλαβιά του από διάφορους εχθρούς και τη δράση σημαντικών αγίων προσώπων, κυρίως προφητών, που έστειλε ο Θεός να διδάξουν και να καθοδηγήσουν το λαό Του, ώστε να τον συγκρατήσουν όσο ήταν δυνατόν στην αληθινή πίστη, τη λατρεία του ενός Θεού κι όχι των ειδώλων.

Μέσα σ’ αυτή την ιστορία περιλαμβάνεται και η παράδοση του Νόμου από το Θεό στον εβραϊκό λαό μέσω του προφήτη Μωυσή. Ο Νόμος αυτός («μωσαϊκός νόμος» – από το όνομα του Μωυσή, που λέγεται και «Μωσής») περιέχει τις περίφημες 10 εντολές, αλλά και πολλές άλλες διατάξεις, μια πλήρη νομοθεσία, που καλύπτει όλα τα ζητήματα που χρειάζεται να καλύψει μια νομοθεσία ενός κράτους. Υπόψιν ότι από τότε που πήραν αυτό το Νόμο, οι Εβραίοι για 400 χρόνια δεν είναι βασιλιά, ούτε ενιαίο κράτος, αλλά ζούσαν με αυτοδιοίκηση των 12 φυλών. Πολύ αργότερα, με απαίτηση του ίδιου του εβραϊκού λαού, ο προφήτης Σαμουήλ ανακήρυξε πρώτο βασιλιά του Ισραήλ το Σαούλ και, όταν εκείνος απέτυχε λόγω της αλαζονείας του, ο Σαμουήλ ανακήρυξε το μεγάλο βασιλιά Δαβίδ.

Εκτός απ’ αυτά, η Παλαιά Διαθήκη περιέχει πολλά βιβλία όπου καταγράφονται οι προφητείες των προφητών του αρχαίου Ισραήλ. Οι προφητείες αυτές κάνουν τα:

Στέργιος Σάκκος, Ένας ανυπέρβλητος ύμνος στην ανδρεία γυναίκα.

Ἡ ἀνδρεία γυναίκα

῞Ενας ὕμνος ἀνυπέρβλητος
῎Αν ρωτούσαμε τόν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας, πότε ἡ γυναίκα ἔγινε τό κέντρο τῆς προσοχῆς τοῦ κόσμου, πότε βγῆκε στό προσκήνιο τῆς ἐπικαιρότητος, μέ φυσικότητα θά μᾶς ἀπαντοῦσε· στίς ἀρχές τοῦ περασμένου αἰώνα, τότε πού τό φεμινιστικό κίνημα πανηγυρικά διακήρυξε τήν ἰσότητα τῶν δύο φύλων σ᾿ ὅλους τούς τομεῖς τῆς κοινωνικῆς ζωῆς καί θριαμβευτικά ὑποστήριξε τή χειραφέτηση τῆς γυναίκας. Κι ὅμως, πολύ πιό παλιά, ὅταν ἡ ἀνθρωπότητα δρασκέλιζε τό κατώφλι τῆς β' πρός τήν α' π.Χ. χιλιετηρίδα, γράφτηκε ἕνα ποίημα, στό ὁποῖο εἶναι διάχυτη ἡ ἐκτίμηση καί ὁ θαυμασμός γιά τή γυναίκα. ῾Ο ὁδοστρωτήρας τοῦ χρόνου δέν ἔφθειρε τόν ὕμνο αὐτό καί ἡ λήθη τῶν αἰώνων δέν τόν ἀφάνισε. Μέ διατηρημένη τή διαχρονικότητα καί ἐπικαιρότητά του προβάλλει σύγχρονος μέσα στούς ἱερούς κόλπους τῆς ᾿Εκκλησίας καί ὁμολογουμένως ὠχριᾶ μπροστά του κάθε πρόσφατη παραγωγή τοῦ φεμινισμοῦ.
Στό ποίημα αὐτό, πού περιέχεται στό τελευταῖο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δίδεται ὁ τίτλος «῾Η ἀνδρεία γυναίκα».

ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ 10 Συλλογή παροιμών του Σολομώντα NEOELINISTI

¹Παροιμίες του Σολομώντα.

Ο σοφός γιος είναι χαρά για τον πατέρα του κι ο γιος ο ανόητος της μάνας του η λύπη.

²Δεν ωφελούν οι θησαυροί που μ’ ανομία αποκτήθηκαν, αλλά η τιμιότητα απ’ το θάνατο λυτρώνει.

³Δεν θα αφήσει ο Κύριος τον δίκαιο να πεινάσει, αλλά θα αρνηθεί να εκπληρώσει την επιθυμία των αδηφάγων ασεβών.

⁴Το χέρι το τεμπέλικο φέρνει φτώχεια, ενώ το χέρι του φιλόπονου πλουτίζει.

⁵Όποιος το καλοκαίρι αποθηκεύει είναι γιος συνετός· μα όποιος τον καιρό του θερισμού κοιμάται είναι γιος ανάξιος.

⁶Είν’ ευλογίες στο κεφάλι του δικαίου, ενώ αδικία ξεχειλίζει από το στόμα των ασεβών.

⁷Εγκώμια συνοδεύουν του δικαίου τη θύμηση, ενώ των ασεβών τ’ όνομα θα χαθεί.

⁸Του σοφού η καρδιά δέχεται τις συμβουλές, ενώ όποιος λέει ανοησίες ξεπέφτει.

⁹Όποιος ζει με εντιμότητα, με σιγουριά βαδίζει· ενώ όποιος υποκρίνεται, θα φανερωθεί.

¹⁰Όποιος με τα μάτια νεύει υποκριτικά, λύπη προκαλεί· κι όποιος λέει ανοησίες, θα ξεπέσει.

¹¹Πηγή ζωής είναι το στόμα του δικαίου, ενώ αδικία ξεχειλίζει από το στόμα των ασεβών.

¹²Το μίσος διαμάχες προξενεί, αλλά τα λάθη όλα η αγάπη τα σκεπάζει.

¹³Στου φρόνιμου τα χείλη η σοφία κατοικεί· του ανόητου η ράχη χρειάζεται ραβδί.

¹⁴Τη γνώση του ο σοφός την αποθησαυρίζει, ενώ τα λόγια τού άφρονα φέρνουν καταστροφή.

¹⁵Τον πλούσιο τα πλούτη του γερά τον προστατεύουν, ενώ η φτώχεια του φτωχού είν’ η καταστροφή του.

¹⁶Τα έργα των δικαίων στη ζωή οδηγούν, των ασεβών τα κέρδη πάνε στην αμαρτία.

¹⁷Αυτός που δέχεται να τον διορθώνουν είναι στο δρόμο της ζωής, ενώ αυτός που την επίπληξη ξεχνάει αποπλανιέται.

¹⁸Όποιος το μίσος του το κρύβει είναι υποκριτής· όποιος συκοφαντεί είναι ανόητος.

¹⁹Μες στην πολυλογία δεν λείπει η αμαρτία, μα όποιος τη γλώσσα του δαμάζει είναι σοφός.

²⁰Τα λόγια του δικαίου, ασήμι εκλεκτό· ενώ η καρδιά των ασεβών καμιά δεν έχει αξία.

²¹Τα λόγια των δικαίων καθοδηγούν πολλούς, αλλά πεθαίνουν οι άφρονες απ’ την ανοησία τους.

²²Πλούτο χαρίζει του Κυρίου η ευλογία, δεν την ακολουθεί θλίψη καμιά.

²³Για τον κουτό είν’ απόλαυση αισχρές να κάνει πράξεις, μα για τον άντρα το σοφό φρόνιμα να ενεργεί.

Βιβλικός κανόνας

Βιβλικός κανόνας ή Κανόνας της Αγίας Γραφής, ονομάζεται το σύνολο των ιερών κειμένων ή βιβλίων, που ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός έχουν συλλέξει, ως θεόπνευστα και περιέχοντα Θεία Αποκάλυψη^[1][2]. Ο όρος αυτός, αναφέρεται σε όλα τα βιβλία που περιέχονται στον Κανόνα, τα οποία ονομάζονται Κανονικά, ενώ, αντιθέτως, όσα έχουν γραφτεί κατ' απομίμηση των κανονικών και έχουν αποκλεισθεί από τον Κανόνα, ονομάζονται Απόκρυφα^[3][4].

Περιεχόμενα

• Ο όρος κανών
• Οι διάφοροι κανόνες
• Ο κανόνας της Καινής Διαθήκης
• Ο κανόνας της Παλαιάς Διαθήκης
  • Ο Ιουδαϊκός κανόνας με τα βιβλία χωρισμένα σε 22 ή 24
  • Ο Ιουδαϊκός κανόνας με τα βιβλία χωρισμένα σε 39
  • Ο Ελληνικός ή Αλεξανδρινός Κανόνας
    • Τα "δευτεροκανονικά"
• Ο Κανόνας στην Ορθόδοξη Εκκλησία
• Ο Κανόνας στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
• Ο Κανόνας των Προτεσταντών (Διαμαρτυρομένων)
• Υποσημειώσεις
• Βλέπε επίσης
• Βιβλιογραφία

Ο όρος κανών

Η αρχαία ελληνική λέξη κανών δηλώνει κάθε ευθεία ράβδο που χρησιμεύει για ευθυγράμμιση, το όργανο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη ευθειών γραμμών (χάρακας) και μεταφορικά καθετί που χρησιμεύει ως μέτρο, πρότυπο, κριτήριο ή μια γενική αρχή. Έτσι, τα βιβλία του Κανόνα, εφόσον πιστεύεται ότι περιέχουν τον αποκεκαλυμμένο θείο λόγο, αποτελούν το μέτρο της πίστεως και της ζωής του θρησκεύοντος ανθρώπου και το γνώμονα για την ευθυγράμμιση του θρησκευτικού του φρονήματος. Στην Καινή Διαθήκη αλλά και στην εκκλησιαστική γραμματεία του 3ου αιώνα, ο όρος κανών δηλώνει την επίσημη παράδοση, διδασκαλία, κλπ., των χριστιανών, ενώ από τον 4ο αιώνα ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται και για τη δήλωση της Αγίας Γραφής, ως το μέτρο και κριτήριο της χριστιανικής πίστης και ζωής. Αργότερα η λέξη κανών πήρε τη σημασία της συλλογής, του καταλόγου των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.

Οι διάφοροι κανόνες

Υπάρχουν διαφορές μεταξύ του κανόνα των Ιουδαίων και του κανόνα των Χριστιανών αλλά και διαφορές μεταξύ των Χριστιανικών ομολογιών, όσον αφορά τα βιβλία που ανταποκρίνονται στα πρότυπα της κανονικοποίησης. Τα διαφορετικά κριτήρια και η διαδικασία κανονικοποίησης για καθεμία από τις θρησκευτικές κοινότητες ορίζει το τι θεωρούν τα μέλη της κοινότητάς τους ως Βίβλο τους. Κοινό στοιχείο του Βιβλικού Κανόνα όλων των ομολογιών, είναι τα 27 βιβλία της Κ.Δ. αλλά και τα 39 βιβλία της Π.Δ., τα οποία από τον 2ο μ.Χ. αιώνα αναγνωρίζονται από τον Ιουδαϊσμό ως η Βίβλος, η αλλιώς Τανάκ (με τη σημαντική διαφορά ότι, από τους χριστιανούς μελετώνται με χριστολογικό πνεύμα^[5]). Από εκεί και πέρα, ένα σύνολο βιβλίων (που μεταγενέστερα ονομάστηκαν δευτεροκανονικά), εξαρχής αποδεκτών από Ιουδαίους^[6] και Χριστιανούς, διατηρήθηκαν στον κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης των Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, με αποτέλεσμα ο κανόνας που περιέχει τα βιβλία αυτά να ονομάζεται ευρύς ή και αλεξανδρινός, ενώ ο κανόνας που, μετά από περίοδο αμφιταλαντεύσεως, τελικά δεν τα δέχτηκε^[7], να ονομάζεται στενός ή ιουδαϊκός.

 Παροιμίες Σολομώντος και άλλων σοφών
Οι Παροιμίες Σολομώντος (εβραϊκά Mischlê Selômôh) ανήκουν στα ποιητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και κατατάσσονται στη λεγόμενη σοφιολογική γραμματεία (Wisdom Literature). Είναι, μάλιστα, το κατεξοχήν βιβλίο της σοφιολογικής φιλολογίας του αρχαίου Ισραήλ, που περιέχει διδακτική, ή γνωμική ποίηση (didactic wisdom).
Το έργο είναι μια συλλογή παραινέσεων, που παρέχονται με τη μορφή ρητών, γνωμικών, αποφθεγμάτων και παραβολών (μερικές φορές και αινιγμάτων), χωρίς κάποια σειρά, ή σύστημα, με τις οποίες τονίζεται βασικά, ότι, από την αρετή και την ευσέβεια προέρχεται η ευτυχία, ενώ από την ασέβεια η δυστυχία. Θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ως ένα έργο που παρέχει συμβουλές σε ποικίλα θέματα και που ο συγγραφέας καταγράφει ό,τι θεωρεί σοφή ή άσοφη συμπεριφορά, με μια εκτεταμένη σειρά παρατηρήσεων, νουθεσιών και λεκτικών εικόνων διαφόρων ειδών (K.A. Kitchen). Εκτός όμως απ’ τα μικρά δίστιχα ή τρίστιχα γνωμικά πρακτικής σοφίας, το όλο έργο περιέχει και διδακτικά ποιήματα μεγαλύτερης έκτασης, ιδίως στα κεφάλαια 1-9, καθώς και μικρά αριθμητικά ποιήματα, όπως στις Παροιμίες 6:16-19 και 30:15-33.
Η εβραϊκή λέξη Maschal, που έχει δώσει την ονομασία στο βιβλίο των Παροιμιών, εμφανίζεται αρκετές φορές - περίπου σαράντα - στην εβραϊκή βιβλική φιλολογία. Σημαίνει βασικά παραβολή, σύγκριση, αλληγορία και αναλογία μεταξύ του φυσικού και του πνευματικού κόσμου. Προέρχεται από ρήμα που σημαίνει «ομοιάζω, αντιστοιχώ» και φαίνεται να έχει σχέση με την ακκαδική λέξη mischlu που υποδηλώνει δύο μέρη, ή μέλη ίδιου χαρακτήρα.[1] Η φράση se’et masal χρησιμοποιήθηκε σε διάφορα βιβλικά χωρία (Αριθμοί 23:7,18 κλπ., Ιώβ 27:1, 29:1) με τη σημασία της ομιλίας σε παράλληλη μορφή.
Αυτό το γεγονός μπορεί να εξηγήσει γιατί, ενώ επικράτησε να λέγονται Παροιμίες, δεν είναι στην κυριολεξία παροιμίες (με τη σύγχρονη νεοελληνική έννοια, αφού δεν έχουν τη σφραγίδα της λαϊκής προέλευσης και μακρόχρονης λαϊκής χρήσης). Δεν προέρχονται από το στόμα απλών λαϊκών θυμοσόφων, αλλά είναι μάλλον ποιήματα, γνωμικά, λόγοι, αφορισμοί και αποφθέγματα διανοητικών και ευσεβών διδασκάλων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9- ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΦΡΟΣΥΝΗ

 

Παρ. 9,1            Ἡ σοφία ᾠκοδόμησεν ἑαυτῇ οἶκον καὶ ὑπήρεισε στύλους ἑπτά·

Παρ. 9,1                    Η σοφία οικοδόμησε δια τον εαυτόν της οίκον, τον οποίον εστήριξεν εις επτά, εις πολλούς στερεούς και ακλόνητους στύλους

Παρ. 9,2            ἔσφαξε τὰ ἑαυτῆς θύματα, ἐκέρασεν εἰς κρατῆρα τὸν ἑαυτῆς οἶνον καὶ ἡτοιμάσατο τὴν ἑαυτῆς τράπεζαν·

Παρ. 9,2                   Δια την πλουσίαν τράπεζαν, την οποίαν θα παρέθετε στους συνδαιτυμόνας της, έσφαξε τα σφάγιά της και εγέμισε μεγάλον οινοδοχείον με τον οίνον της και ητοίμασε την πλουσίαν τράπεζάν της.

Παρ. 9,3            ἀπέστειλε τοὺς ἑαυτῆς δούλους συγκαλοῦσα μετὰ ὑψηλοῦ κηρύγματος ἐπὶ κρατῆρα λέγουσα·

Παρ. 9,3                   Και αφού τα πάντα ητοιμάσθησαν, έστειλε τους υπηρέτας της, τους κήρυκας της αληθείας, προσκαλούσα με μεγαλειώδες έντονον κήρυγμα να προσέλθουν, όσοι ήθελαν, να πίουν από τον έκλεκτον οίνον του οινοδοχείου της. Και έλεγεν·

Παρ. 9,4            ὅς ἐστιν ἄφρων, ἐκκλινάτω πρός με· καὶ τοῖς ἐνδεέσι φρενῶν εἶπεν·

Παρ. 9,4                   “εκείνος, που δεν έχει αποκτήσει σοφίαν και σύνεσιν, ας έλθη προς εμέ”. Και εις εκείνους, οι οποίοι είναι πτωχοί από απόψεως νοητικών ικανοτήτων, είπεν·

Παρ. 9,5            ἔλθετε φάγετε τῶν ἐμῶν ἄρτων καὶ πίετε οἶνον, ὃν ἐκέρασα ὑμῖν·

Παρ. 9,5                   “ελάτε να φάγετε από τους άρτους μου και να πίετε από το κρασί, το οποίον εγώ σας έχω κεράσει,

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8- ΥΜΝΟΣ ΣΤΗ ΣΟΦΙΑ - ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

 

Παρ. 8,1            Σὺ τὴν σοφίαν κηρύξεις, ἵνα φρόνησίς σοι ὑπακούσῃ·

Παρ. 8,1                    Συ όμως, παιδί μου, θα διαλαλής έργω και λόγω την θείαν σοφίαν, δια να είναι πάντοτε εις την διάθεσίν σου η σωφροσύνη και η σύνεσις.

Παρ. 8,2            ἐπὶ γὰρ τῶν ὑψηλῶν ἄκρων ἐστίν, ἀνὰ μέσον δὲ τῶν τρίβων ἕστηκε·

Παρ. 8,2                   Διότι η σοφία αυτή είναι ολοφάνερη. Ευρίσκεται εις πανύψηλα μέρη. Στέκεται στο μέσον των δρόμων, που διέρχονται οι άνθρωποι. Ευρίσκεται παντού.

Παρ. 8,3            παρὰ γὰρ πύλαις δυναστῶν παρεδρεύει, ἐν δὲ εἰσόδοις ὑμνεῖται.

Παρ. 8,3                   Εις τας πύλας των ανακτόρων, όπου βασιλείς και άρχοντες κάθηνται δικασταί, παραστέκει μαζή τώω· και εις τας εισόδους των πόλεων, όπου πλήθη λαού συγκεντρώνονται, επαινείται και εγκωμιάζεται.

Παρ. 8,4            Ὑμᾶς, ὦ ἄνθρωποι, παρακαλῶ, καὶ προΐεμαι ἐμὴν φωνὴν υἱοῖς ἀνθρώπων·

Παρ. 8,4                   Αυτή η θεία σοφία ομιλεί και διακηρύττει· “σας, ω άνθρωποι, παρακαλώ, απευθύνω την πρόσκλησίν μου προς σας τους απογόνους των ανθρώπων.

Παρ. 8,5            νοήσατε, ἄκακοι, πανουργίαν, οἱ δὲ ἀπαίδευτοι ἔνθεσθε καρδίαν.

Παρ. 8,5                   Σεις, οι αθώοι και άκακοι, μάθετε σύνεσιν και σεις, που είσθε ακαλλιέργητοι ψυχικώς, βάλετε νουν.

Παρ. 8,6            εἰσακούσατέ μου, σεμνὰ γὰρ ἐρῶ καὶ ἀνοίσω ἀπὸ χειλέων ὀρθά·

Παρ. 8,6                   Ακούσατέ με και δεχθήτε τα λόγια μου, διότι θα σας είπω πράγματα σεμνά. Από την καρδίαν μου θα βγάλω και με το στόμα μου θα εκφράσω ορθά και ωφέλιμα διδάγματα.

Παρ. 8,7            ὅτι ἀλήθειαν μελετήσει ὁ φάρυγξ μου, ἐβδελυγμένα δὲ ἐναντίον ἐμοῦ χείλη ψευδῆ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7- ΟΙ ΠΑΝΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΡΝΗΣ

 

Παρ. 7,1            Υἱέ, φύλασσε ἐμοὺς λόγους, τὰς δὲ ἐμὰς ἐντολὰς κρύψον παρὰ σεαυτῷ. υἱέ, τίμα τὸν Κύριον, καὶ ἰσχύσεις, πλὴν δὲ αὐτοῦ μὴ φοβοῦ ἄλλον.

Παρ. 7,1                    Παιδί μου, φύλαττε τους λόγους μου, και κρύψε ως πολύτιμον θησαυρόν μέσα εις την καρδίαν σου τας εντολάς μου. Παιδί μου, να σέβεσαι τον Κυριον και θα απόκτησης έτσι δύναμιν. Εκτός δε από αυτόν μη φοβήσαι κανένα άλλον.

Παρ. 7,2            φύλαξον ἐμὰς ἐντολάς, καὶ βιώσεις, τοὺς δὲ ἐμοὺς λόγους ὥσπερ κόρας ὀμμάτων·

Παρ. 7,2                   Φυλαττε τας εντολάς μου και θα ζήσης ειρηνικός και ασφαλής. Πρόσεξε δε και φύλαξε τα λόγιά μου, όπως προφυλάσσεις την κόρην των οφθαλμών σου.

Παρ. 7,3            περίθου δὲ αὐτοὺς σοῖς δακτύλοις, ἐπίγραψον δὲ ἐπὶ τὸ πλάτος τῆς καρδίας σου.

Παρ. 7,3                    Φορεσέ τα ωσάν δακτυλίδια εις τα δάκτυλά σου. Γράψε τα εις όλον το πλάτος της καρδίας σου.

Παρ. 7,4            εἶπον τὴν σοφίαν σὴν ἀδελφὴν εἶναι, τὴν δὲ φρόνησιν γνώριμον περιποίησαι σεαυτῷ·

Παρ. 7,4                   Ονόμασε την σοφίαν αδελφήν σου, και περίβαλε την με αδελφικήν αγάπην. Την δε σύνεσιν και ορθοφροσύνην κατάστησέ την στενήν γνώριμόν σου. Απόκτησέ την ως ιδικήν σου περιουσίαν,

Παρ. 7,5            ἵνα σε τηρήσῃ ἀπὸ γυναικὸς ἀλλοτρίας καὶ πονηρᾶς, ἐάν σε λόγοις τοῖς πρὸς χάριν ἐμβάλληται.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6- ΠΡΟΤΡΟΠΗ ΠΡΟΣ ΜΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΡΜΗΓΚΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΤΑ ΕΦΤΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΙΣΕΙ Ο ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΥΝ ΑΚΑΘΑΡΤΗ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΜΟΙΧΕΙΑ

                                   Προτροπή προς τον οκνηρό να μιμηθεί το μέρμηγκα και τη μέλισσα

Παρ. 6,1            Υἱέ, ἐὰν ἐγγυήσῃ σὸν φίλον, παραδώσεις σὴν χεῖρα ἐχθρῷ·

Παρ. 6,1                    Παιδί μου, εάν δώσης εγγύησιν δια κάποιο χρέος φίλου σου η γνωστού σου, θα δώσης το χέρι σου στον εχθρόν σου, δια να σε πιάση.

Παρ. 6,,2           παγὶς γὰρ ἰσχυρὰ ἀνδρὶ τὰ ἴδια χείλη, καὶ ἁλίσκεται χείλεσιν ἰδίου στόματος.

Παρ. 6,2                   Διότι παγίδα τρομερά γίνεται στον άνθρωπον το δικό του το στόμα, με το οποίον έδωσε την εγγύησιν. Πιάνεται δε εις την παγίδα αυτήν με τα χείλη του, τα οποία έδωσαν την υπόσχεσιν.

Παρ. 6,3            ποίει, υἱέ, ἃ ἐγώ σοι ἐντέλλομαι, καὶ σώζου· ἥκεις γὰρ εἰς χεῖρας κακῶν διὰ σὸν φίλον. ἴσθι μὴ ἐκλυόμενος, παρόξυνε δὲ καὶ τὸν φίλον σου, ὃν ἐνεγγυήσω.

Παρ. 6,3                   Πράττε, παιδί μου, αυτά, που εγώ σου παραγγέλλω, και έτσι θα σώζης τον εαυτόν σου. Διότι άλλως θα έχης πέσει εις τα χέρια κακοποιών εξ αιτίας της εγγυήσεως, που έδωσες δια τον φίλον σου. Μη χάνης όμως το θάρρος σου και μη παραλύης εξ αιτίας της ακρίτου εγγυήσεώς σου, αλλά να ενοχλής διαρκώς δια το χρέος τον φίλον σου, δια τον οποίον συ έδωσες εγγύησιν.

Παρ. 6,4            μὴ δῷς ὕπνον σοῖς ὄμμασι, μηδὲ ἐπινυστάξῃς σοῖς βλεφάροις,

Παρ. 6,4                   Μη δώσης ύπνον εις τα μάτια σου, ούτε να νυστάξουν και κλείσουν τα βλέφαρά σου, να μη ησυχάσης έως ότου απαλλαγής από την εγγύησιν αυτήν ·

Παρ. 6,5            ἵνα σώζῃ ὥσπερ δορκὰς ἐκ βρόχων καὶ ὥσπερ ὄρνεον ἐκ παγίδος.

Παρ. 6,5                   δια να γλυτώσης έτσι, όπως η δορκάς γλυτώνει με την οξυδέρκειάν της από τους βρόχους, όπως το πουλί πετά ψηλά και σώζεται από την παγίδα.

Παρ. 6,6            Ἴθι πρὸς τὸν μύρμηκα, ὦ ὀκνηρέ, καὶ ζήλωσον ἰδὼν τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ καὶ γενοῦ ἐκείνου σοφώτερος·

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5- ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΚΟΛΑΣΙΑΣ

 

Παρ. 5,1            Υἱέ, ἐμῇ σοφίᾳ πρόσεχε, ἐμοῖς δὲ λόγοις παράβαλλε σὸν οὗς,

Παρ. 5,1                    Παιδί μου, δώσε προσοχήν εις τας ίδικάς μου σοφάς συμβουλάς. Κλίνε και τέντωσε το αυτί σου εις τα λόγια μου,

Παρ. 5,2            ἵνα φυλάξῃς ἔννοιαν ἀγαθήν· αἴσθησις δὲ ἐμῶν χειλέων ἐντέλλεταί σοι.

Παρ. 5,2                   δια να πάρης έτσι και διατηρήσης ορθήν και ωφέλιμον γνώσιν. Η ορθή και ωφέλιμος αυτή γνώσις, που εξέρχεται από τα χείλη μου, σου δίδει την εντολήν·

Παρ. 5,3            μὴ πρόσεχε φαύλῃ γυναικί· μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς πόρνης, ἣ πρὸς καιρὸν λιπαίνει σὸν φάρυγγα,

Παρ. 5,3                    Μη δίδης προσοχήν εις φαύλην και ανήθικον γυναίκα, διότι από τα δόλια χείλη της πόρνης γυναικός στάζει μέλι, το οποίον προς στιγμήν μόνον γλυκαίνει τον φάρυγγά σου·

Παρ. 5,4            ὕστερον μέντοι πικρότερον χολῆς εὑρήσεις καὶ ἠκονημένον μᾶλλον μαχαίρας διστόμου.

Παρ. 5,4                   έπειτα όμως θα εύρης αυτό πικρότερον από την χολήν και ακονισμένον περισσότερον από δίκοπον μαχαίρι, ώστε να σφάζη τους ασυνέτους.

Παρ. 5,5            τῆς γὰρ ἀφροσύνης οἱ πόδες κατάγουσι τοὺς χρωμένους αὐτῇ μετὰ θανάτου εἰς τὸν ᾅδην, τὰ δὲ ἴχνη αὐτῆς οὐκ ἐρείδεται·

Παρ. 5,5                    Διότι τα πόδια των αφρόνων εκείνων, οι οποίοι συγχρωτίζονται με την γυναίκα αυτήν, τους οδηγούν στον θάνατον και στον άδην. Τα βήματά των δεν είναι ασφαλή, αλλά διαρκώς γλυστρούν στον κατήφορον του κακού.