Ἡ ἀνδρεία γυναίκα
῞Ενας ὕμνος ἀνυπέρβλητος
῎Αν ρωτούσαμε τόν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας, πότε ἡ γυναίκα ἔγινε τό κέντρο τῆς προσοχῆς τοῦ κόσμου, πότε βγῆκε στό προσκήνιο τῆς ἐπικαιρότητος, μέ φυσικότητα θά μᾶς ἀπαντοῦσε· στίς ἀρχές τοῦ περασμένου αἰώνα, τότε πού τό φεμινιστικό κίνημα πανηγυρικά διακήρυξε τήν ἰσότητα τῶν δύο φύλων σ᾿ ὅλους τούς τομεῖς τῆς κοινωνικῆς ζωῆς καί θριαμβευτικά ὑποστήριξε τή χειραφέτηση τῆς γυναίκας. Κι ὅμως, πολύ πιό παλιά, ὅταν ἡ ἀνθρωπότητα δρασκέλιζε τό κατώφλι τῆς β' πρός τήν α' π.Χ. χιλιετηρίδα, γράφτηκε ἕνα ποίημα, στό ὁποῖο εἶναι διάχυτη ἡ ἐκτίμηση καί ὁ θαυμασμός γιά τή γυναίκα. ῾Ο ὁδοστρωτήρας τοῦ χρόνου δέν ἔφθειρε τόν ὕμνο αὐτό καί ἡ λήθη τῶν αἰώνων δέν τόν ἀφάνισε. Μέ διατηρημένη τή διαχρονικότητα καί ἐπικαιρότητά του προβάλλει σύγχρονος μέσα στούς ἱερούς κόλπους τῆς ᾿Εκκλησίας καί ὁμολογουμένως ὠχριᾶ μπροστά του κάθε πρόσφατη παραγωγή τοῦ φεμινισμοῦ.
Στό ποίημα αὐτό, πού περιέχεται στό τελευταῖο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δίδεται ὁ τίτλος «῾Η ἀνδρεία γυναίκα».
῞Ενας ὕμνος ἀνυπέρβλητος
῎Αν ρωτούσαμε τόν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας, πότε ἡ γυναίκα ἔγινε τό κέντρο τῆς προσοχῆς τοῦ κόσμου, πότε βγῆκε στό προσκήνιο τῆς ἐπικαιρότητος, μέ φυσικότητα θά μᾶς ἀπαντοῦσε· στίς ἀρχές τοῦ περασμένου αἰώνα, τότε πού τό φεμινιστικό κίνημα πανηγυρικά διακήρυξε τήν ἰσότητα τῶν δύο φύλων σ᾿ ὅλους τούς τομεῖς τῆς κοινωνικῆς ζωῆς καί θριαμβευτικά ὑποστήριξε τή χειραφέτηση τῆς γυναίκας. Κι ὅμως, πολύ πιό παλιά, ὅταν ἡ ἀνθρωπότητα δρασκέλιζε τό κατώφλι τῆς β' πρός τήν α' π.Χ. χιλιετηρίδα, γράφτηκε ἕνα ποίημα, στό ὁποῖο εἶναι διάχυτη ἡ ἐκτίμηση καί ὁ θαυμασμός γιά τή γυναίκα. ῾Ο ὁδοστρωτήρας τοῦ χρόνου δέν ἔφθειρε τόν ὕμνο αὐτό καί ἡ λήθη τῶν αἰώνων δέν τόν ἀφάνισε. Μέ διατηρημένη τή διαχρονικότητα καί ἐπικαιρότητά του προβάλλει σύγχρονος μέσα στούς ἱερούς κόλπους τῆς ᾿Εκκλησίας καί ὁμολογουμένως ὠχριᾶ μπροστά του κάθε πρόσφατη παραγωγή τοῦ φεμινισμοῦ.
Στό ποίημα αὐτό, πού περιέχεται στό τελευταῖο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δίδεται ὁ τίτλος «῾Η ἀνδρεία γυναίκα».
Καμία ἄλλη ἁγιογραφική περικοπή δέν ἀνεβάζει τή γυναίκα τόσο ψηλά, ὡς θρησκευτική καί ἠθική προσωπικότητα, ὅσο αὐτός ὁ ὕμνος. Σωστά λέχθηκε ὅτι τό παροιμιακό ποίημα ἀποτελεῖ τό ἄριστο κάτοπτρο τῆς ὑψηλῆς ἐκτιμήσεως, πού ἀπολάμβανε ἡ γυναίκα στόν ἀρχαῖο ἑβραϊκό πολιτισμό. ῾Η παγκόσμια βιβλιογραφία δέν ἔχει νά ἐπιδείξει ἰσάξιο κείμενο. Αἰῶνες τώρα οἱ ὕμνοι καί οἱ συνθέσεις μέ θέμα τήν ἀγάπη ἀδυνατοῦν ν᾿ ἀντιπαρατεθοῦν πρός τόν μεγαλειώδη ἐκεῖνον ὕμνο τῆς ἀγάπης, πού συνέθεσε ὁ θεόπνευστος νοῦς καί ἡ χριστοκεντρική καρδιά τοῦ ἀποστόλου Παύλου (Α' Κο 13). Παρόμοια, κανένα δημιούργημα τῆς κοινῆς λογικῆς καί τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς, γραμμένο πρός τιμήν τῆς γυναίκας, δέν τολμᾶ ν᾿ ἀναμετρηθεῖ μέ τό ἐγκώμιο πρός τήν ἀνδρεία γυναῖκα. Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι κλασικές συνθέσεις τῆς νεώτερης λογοτεχνίας εἶναι ἐμπνευσμένες ἀπό τό ἐνθουσιῶδες αὐτό διδακτικό ποίημα.
Τό τελευταῖο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν στή μετάφραση τῶν Ο' ἀριθμεῖται ὡς 29ο, ἐνῶ στό (ἑβραϊκό) μασοριτικό κείμενο φέρει τόν ἀριθμό 31. ῎Αγνωστος παραμένει ὁ συνθέτης τοῦ ἀμιμήτου αὐτοῦ ποιήματος, ἀλλά καί διάφοροι εἶναι οἱ ποιηταί τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν, μέ ἡγήτορα βέβαια τό βασιλιά Σολομώντα καί πάνω ἀπ᾿ ὅλους τό ἅγιο Πνεῦμα, πού εἶναι ὁ ἐμπνευστής καί οὐσιαστικός συγγραφέας ὅλης τῆς ἁγίας Γραφῆς. Δεητικός ὑψώνεται ὁ τόνος στά ποιήματα τοῦ Δαυΐδ, στούς Ψαλμούς, συμβουλευτικός στή συλλογή ποιημάτων τοῦ Σολομώντα, στίς Παροιμίες. ᾿Επιπλέον, τό ποίημα γιά τήν ἀνδρεία γυναίκα ἔχει κι ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα, τήν ἀκροστιχίδα. Οἱ 44 στίχοι του κατανέμονται ἀνά δύο σέ στροφές καί τά πρῶτα γράμματα τῶν 22 στροφῶν ἀπαρτίζουν τό ἑβραϊκό ἀλφάβητο, τό ὁποῖο -ὡς γνωστόν- ἀποτελεῖται ἀπό 22 στοιχεῖα. Αὐτές οἱ ἰδιαιτερότητες δέν μποροῦν βέβαια νά ἀποδοθοῦν στό ἀρχαῖο ἑλληνικό κείμενο οὔτε στή νεοελληνική μετάφραση, πού παραθέτω στή συνέχεια.
῾Η ἀνδρεία γυναίκα (Πρμ 29,10-31)
10 Γυναῖκα ἀνδρείαν τίς εὑρήσει; τιμιωτέρα δέ ἐστι λίθων πολυτελῶν ἡ τοιαύτη.
11 θαρσεῖ ἐπ᾿ αὐτῇ ἡ καρδία τοῦ ἀνδρός αὐτῆς, ἡ τοιαύτη καλῶν σκύλων οὐκ ἀπορήσει·
12 ἐνεργεῖ γάρ τῷ ἀνδρί ἀγαθά πάντα τόν βίον.
13 μηρυομένη ἔρια καί λίνον ἐποίησεν εὔχρηστον ταῖς χερσίν αὐτῆς.
14 ἐγένετο ὡσεί ναῦς ἐμπορευομένη μακρόθεν, συνάγει δέ αὐτῆς τόν πλοῦτον.
15 καί ἀνίσταται ἐκ νυκτῶν καί ἔδωκε βρώματα τῷ οἴκῳ καί ἔργα ταῖς θεραπαίναις.
16 θεωρήσασα γεώργιον ἐπρίατο, ἀπό δέ καρπῶν χειρῶν αὐτῆς κατεφύτευσε κτῆμα.
17 ἀναζωσαμένη ἰσχυρῶς τήν ὀσφύν αὐτῆς ἤρεισε τούς βραχίονας αὐτῆς εἰς ἔργον.
18 ἐγεύσατο ὅτι καλόν ἐστι τό ἐργάζεσθαι, καί οὐκ ἀποσβέννυται ὁ λύχνος αὐτῆς ὅλην τήν νύκτα.
19 τούς πήχεις αὐτῆς ἐκτείνει ἐπί τά συμφέροντα, τάς δέ χεῖρας αὐτῆς ἐρείδει εἰς ἄτρακτον.
20 χεῖρας δέ αὐτῆς διήνοιξε πένητι, καρπόν δέ ἐξέτεινε πτωχῷ.
21 οὐ φροντίζει τῶν ἐν οἴκῳ ὁ ἀνήρ αὐτῆς, ὅταν που χρονίζῃ· πάντες γάρ οἱ παρ᾿ αὐτῆς ἐνδεδυμένοι εἰσί.
22 δισσάς χλαίνας ἐποίησε τῷ ἀνδρί αὐτῆς, ἐκ δέ βύσσου καί πορφύρας ἑαυτῇ ἐνδύματα.
23 περίβλεπτος δέ γίνεται ὁ ἀνήρ αὐτῆς ἐν πύλαις , ἡνίκα ἄν καθίσῃ ἐν συνεδρίῳ μετά τῶν γερόντων κατοίκων τῆς γῆς.
24 σινδόνας ἐποίησε καί ἀπέδοτο τοῖς Φοίνιξι, περιζώματα δέ τοῖς Χαναναίοις.
25 ἰσχύν καί εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο καί εὐφράνθη ἐν ἡμέραις ἐσχάταις.
26 στόμα αὐτῆς διήνοιξε προσεχόντως καί ἐννόμως, καί τάξιν ἐστείλατο τῇ γλώσσῃ αὐτῆς.
27 στεγναί διατριβαί οἴκων αὐτῆς, σῖτα δέ ὀκνηρά οὐκ ἔφαγε.
28 τό στόμα δέ ἀνοίγει σοφῶς καί νομοθέσμως, ἡ δέ ἐλεημοσύνη αὐτῆς ἀνέστησε τά τέκνα αὐτῆς καί ἐπλούτησαν, καί ὁ ἀνήρ αὐτῆς ᾔνεσεν αὐτήν.
29 Πολλαί θυγατέρες ἐκτήσαντο πλοῦτον, πολλαί ἐποίησαν δύναμιν, σύ δέ ὑπέρκεισαι καί ὑπερῇρας πάσας.
30 ψευδεῖς ἀρέσκειαι καί μάταιον κάλλος γυναικός· γυνή γάρ συνετή εὐλογεῖται, φόβον δέ Κυρίου αὕτη αἰνείτω.
31 δότε αὐτῇ ἀπό καρπῶν χειλέων αὐτῆς, καί αἰνείσθω ἐν πύλαις ὁ ἀνήρ αὐτῆς.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
10 Γυναίκα ἀνδρεία ποιός θ᾿ ἀνακαλύψει; Αὐτή εἶναι πολυτιμότερη κι ἀπ᾿ τά πολύτιμα πετράδια.
11 ᾿Απ᾿ αὐτήν παίρνει θάρρος ἡ καρδιά τοῦ ἄνδρα της· κανένα ἀγαθό δέν θά τῆς λείψει.
12 Σ᾿ ὅλη της τή ζωή μοχθεῖ γιά τοῦ ἄνδρα της τήν εὐτυχία.
13 Κουβαριάζει νήματα μάλλινα καί λινά καί φτιάχνει μέ τά χέρια της πράγματα χρήσιμα.
14 Σάν πλοῖο μοιάζει, πού μεταφέρει ἐμπορεύματα ἀπό μέρη μακρινά· ἔτσι συγκεντρώνει τά πλούτη της.
15 Σηκώνεται ἀπ᾿ τή νύχτα καί μοιράζει στούς δικούς της τροφές καί στίς δοῦλες της διακονήματα.
16 ᾿Εξετάζει προσεκτικά καί ἀγοράζει ἕνα χωράφι, πού μέ τόν κόπο τῶν χεριῶν της τό κάνει κατάφυτο κῆπο.
17 Περιζώνει καλά-καλά τή μέση της καί στηρίζει τά μπράτσα της στή δουλειά.
18 Γεύθηκε πόσο ὠφέλιμη εἶναι ἡ δουλειά, γι᾿ αὐτό δέν σβήνει τό λυχνάρι της ὅλη τή νύχτα.
19 Τά χέρια της ἁπλώνει γιά τά συμφέροντά της καί στηρίζει τίς παλάμες της στό ἀδράχτι.
20 ᾿Ανοίγει στόν φτωχό τά χέρια της κι ἁπλώνει τήν παλάμη στόν δυστυχισμένο.
21 Δέν νοιάζεται γιά τίς σπιτικές φροντίδες ὁ ἄνδρας της, ὅταν βρίσκεται κάπου μακριά, διότι ὅλοι ὅσοι ζοῦν μέ τή γυναίκα του εἶναι καλοντυμένοι.
22 Διπλά πανωφόρια ἑτοιμάζει γιά τόν ἄνδρα της καί γιά τόν ἑαυτό της φορέματα ἀπό λευκό λινό καί πορφύρα.
23 Θαυμάζουν ὅλοι τόν ἄνδρα της, ὅταν καθίσει ὡς σύνεδρος στήν πλατεῖα μαζί μέ τή γερουσία τοῦ τόπου.
24 ῾Υφαίνει σεντόνια καί ἐνδύματα, πού τά πουλᾶ στούς Φοίνικες καί στούς Χαναναίους.
25 Δύναμη καί μεγαλοπρέπεια εἶναι ντυμένη, καί εὐφραίνεται μές στά γηρατειά της.
26 ῞Οταν ἀνοίγει τό στόμα της, μιλᾶ μέ προσοχή καί ἀκρίβεια· ἁρμονία σκορπᾶ μέ τή γλῶσσα της.
27 Ζεστή εἶναι ἡ παραμονή στό σπίτι της καί καλομαγειρεμένα τά φαγητά της.
28 Τά λόγια της εἶναι σοφά καί σύμφωνα μέ τό νόμο· ἡ ἐλεημοσύνη της προκοπή καί πλοῦτος γιά τά παιδιά της. Γι᾿ αὐτό τῆς πλέκει ἐγκώμιο ὁ σύζυγός της.
29 Πολλές γυναῖκες ἀπέκτησαν πλούτη, πολλές ἀναδείχθηκαν δυνατές, ἐσύ ὅμως στέκεις ψηλότερα καί ὅλες τίς ξεπέρασες.
10 Γυναῖκα ἀνδρείαν τίς εὑρήσει; τιμιωτέρα δέ ἐστι λίθων πολυτελῶν ἡ τοιαύτη.
11 θαρσεῖ ἐπ᾿ αὐτῇ ἡ καρδία τοῦ ἀνδρός αὐτῆς, ἡ τοιαύτη καλῶν σκύλων οὐκ ἀπορήσει·
12 ἐνεργεῖ γάρ τῷ ἀνδρί ἀγαθά πάντα τόν βίον.
13 μηρυομένη ἔρια καί λίνον ἐποίησεν εὔχρηστον ταῖς χερσίν αὐτῆς.
14 ἐγένετο ὡσεί ναῦς ἐμπορευομένη μακρόθεν, συνάγει δέ αὐτῆς τόν πλοῦτον.
15 καί ἀνίσταται ἐκ νυκτῶν καί ἔδωκε βρώματα τῷ οἴκῳ καί ἔργα ταῖς θεραπαίναις.
16 θεωρήσασα γεώργιον ἐπρίατο, ἀπό δέ καρπῶν χειρῶν αὐτῆς κατεφύτευσε κτῆμα.
17 ἀναζωσαμένη ἰσχυρῶς τήν ὀσφύν αὐτῆς ἤρεισε τούς βραχίονας αὐτῆς εἰς ἔργον.
18 ἐγεύσατο ὅτι καλόν ἐστι τό ἐργάζεσθαι, καί οὐκ ἀποσβέννυται ὁ λύχνος αὐτῆς ὅλην τήν νύκτα.
19 τούς πήχεις αὐτῆς ἐκτείνει ἐπί τά συμφέροντα, τάς δέ χεῖρας αὐτῆς ἐρείδει εἰς ἄτρακτον.
20 χεῖρας δέ αὐτῆς διήνοιξε πένητι, καρπόν δέ ἐξέτεινε πτωχῷ.
21 οὐ φροντίζει τῶν ἐν οἴκῳ ὁ ἀνήρ αὐτῆς, ὅταν που χρονίζῃ· πάντες γάρ οἱ παρ᾿ αὐτῆς ἐνδεδυμένοι εἰσί.
22 δισσάς χλαίνας ἐποίησε τῷ ἀνδρί αὐτῆς, ἐκ δέ βύσσου καί πορφύρας ἑαυτῇ ἐνδύματα.
23 περίβλεπτος δέ γίνεται ὁ ἀνήρ αὐτῆς ἐν πύλαις , ἡνίκα ἄν καθίσῃ ἐν συνεδρίῳ μετά τῶν γερόντων κατοίκων τῆς γῆς.
24 σινδόνας ἐποίησε καί ἀπέδοτο τοῖς Φοίνιξι, περιζώματα δέ τοῖς Χαναναίοις.
25 ἰσχύν καί εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο καί εὐφράνθη ἐν ἡμέραις ἐσχάταις.
26 στόμα αὐτῆς διήνοιξε προσεχόντως καί ἐννόμως, καί τάξιν ἐστείλατο τῇ γλώσσῃ αὐτῆς.
27 στεγναί διατριβαί οἴκων αὐτῆς, σῖτα δέ ὀκνηρά οὐκ ἔφαγε.
28 τό στόμα δέ ἀνοίγει σοφῶς καί νομοθέσμως, ἡ δέ ἐλεημοσύνη αὐτῆς ἀνέστησε τά τέκνα αὐτῆς καί ἐπλούτησαν, καί ὁ ἀνήρ αὐτῆς ᾔνεσεν αὐτήν.
29 Πολλαί θυγατέρες ἐκτήσαντο πλοῦτον, πολλαί ἐποίησαν δύναμιν, σύ δέ ὑπέρκεισαι καί ὑπερῇρας πάσας.
30 ψευδεῖς ἀρέσκειαι καί μάταιον κάλλος γυναικός· γυνή γάρ συνετή εὐλογεῖται, φόβον δέ Κυρίου αὕτη αἰνείτω.
31 δότε αὐτῇ ἀπό καρπῶν χειλέων αὐτῆς, καί αἰνείσθω ἐν πύλαις ὁ ἀνήρ αὐτῆς.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
10 Γυναίκα ἀνδρεία ποιός θ᾿ ἀνακαλύψει; Αὐτή εἶναι πολυτιμότερη κι ἀπ᾿ τά πολύτιμα πετράδια.
11 ᾿Απ᾿ αὐτήν παίρνει θάρρος ἡ καρδιά τοῦ ἄνδρα της· κανένα ἀγαθό δέν θά τῆς λείψει.
12 Σ᾿ ὅλη της τή ζωή μοχθεῖ γιά τοῦ ἄνδρα της τήν εὐτυχία.
13 Κουβαριάζει νήματα μάλλινα καί λινά καί φτιάχνει μέ τά χέρια της πράγματα χρήσιμα.
14 Σάν πλοῖο μοιάζει, πού μεταφέρει ἐμπορεύματα ἀπό μέρη μακρινά· ἔτσι συγκεντρώνει τά πλούτη της.
15 Σηκώνεται ἀπ᾿ τή νύχτα καί μοιράζει στούς δικούς της τροφές καί στίς δοῦλες της διακονήματα.
16 ᾿Εξετάζει προσεκτικά καί ἀγοράζει ἕνα χωράφι, πού μέ τόν κόπο τῶν χεριῶν της τό κάνει κατάφυτο κῆπο.
17 Περιζώνει καλά-καλά τή μέση της καί στηρίζει τά μπράτσα της στή δουλειά.
18 Γεύθηκε πόσο ὠφέλιμη εἶναι ἡ δουλειά, γι᾿ αὐτό δέν σβήνει τό λυχνάρι της ὅλη τή νύχτα.
19 Τά χέρια της ἁπλώνει γιά τά συμφέροντά της καί στηρίζει τίς παλάμες της στό ἀδράχτι.
20 ᾿Ανοίγει στόν φτωχό τά χέρια της κι ἁπλώνει τήν παλάμη στόν δυστυχισμένο.
21 Δέν νοιάζεται γιά τίς σπιτικές φροντίδες ὁ ἄνδρας της, ὅταν βρίσκεται κάπου μακριά, διότι ὅλοι ὅσοι ζοῦν μέ τή γυναίκα του εἶναι καλοντυμένοι.
22 Διπλά πανωφόρια ἑτοιμάζει γιά τόν ἄνδρα της καί γιά τόν ἑαυτό της φορέματα ἀπό λευκό λινό καί πορφύρα.
23 Θαυμάζουν ὅλοι τόν ἄνδρα της, ὅταν καθίσει ὡς σύνεδρος στήν πλατεῖα μαζί μέ τή γερουσία τοῦ τόπου.
24 ῾Υφαίνει σεντόνια καί ἐνδύματα, πού τά πουλᾶ στούς Φοίνικες καί στούς Χαναναίους.
25 Δύναμη καί μεγαλοπρέπεια εἶναι ντυμένη, καί εὐφραίνεται μές στά γηρατειά της.
26 ῞Οταν ἀνοίγει τό στόμα της, μιλᾶ μέ προσοχή καί ἀκρίβεια· ἁρμονία σκορπᾶ μέ τή γλῶσσα της.
27 Ζεστή εἶναι ἡ παραμονή στό σπίτι της καί καλομαγειρεμένα τά φαγητά της.
28 Τά λόγια της εἶναι σοφά καί σύμφωνα μέ τό νόμο· ἡ ἐλεημοσύνη της προκοπή καί πλοῦτος γιά τά παιδιά της. Γι᾿ αὐτό τῆς πλέκει ἐγκώμιο ὁ σύζυγός της.
29 Πολλές γυναῖκες ἀπέκτησαν πλούτη, πολλές ἀναδείχθηκαν δυνατές, ἐσύ ὅμως στέκεις ψηλότερα καί ὅλες τίς ξεπέρασες.
30
Εἶναι ψεύτικη ἡ φιλαρέσκεια καί μάταιο τό κάλλος τῆς γυναίκας· ἡ
φρόνιμη γυναίκα ὅμως τιμᾶται, γι᾿ αὐτό μέ εὐλάβεια ἄς ὑμνεῖ τόν Κύριο.
31 ᾿Ανταποδῶστε της γιά ὅ,τι προσφέρει μέ τά χείλη της καί ἐπαινέστε τόν ἄνδρα της στίς πλατεῖες.
᾿Εγκώμιο μέ διαχρονική ἀξία
᾿Από τόν τίτλο τοῦ ποιήματος δημιουργεῖται ἴσως ἡ ἐντύπωση ὅτι αὐτό ἀναφέρεται ἀποκλειστικά στό γυναικεῖο φῦλο. ᾿Αλλ᾿ ἡ ἐπισταμένη μελέτη τῆς πλοκῆς του διατρανώνει πώς ἀφορᾶ ἐπίσης στόν ἄνδρα, στά παιδιά, στήν οἰκογένεια ὅλη. Προσφέρει στόν νέο, ὁ ὁποῖος σκέπτεται σοβαρά τό γάμο, τά κριτήρια ἐκλογῆς τῆς μελλούσης συζύγου του. Εἶναι ἀκόμη ζυγαριά καί δείκτης πορείας καί γιά ὅλους ἐκείνους πού ἤδη ξεκίνησαν καί διανύουν τήν οἰκογενειακή τους ζωή.
Μές στά εἰκοσιδύο δίστιχά του ζωγραφίζεται ἀνάγλυφα τό μεγαλεῖο
* τῆς ἀληθινῆς,
* τῆς ἄξιας καί
* σπουδαίας γυναίκας.
᾿Εμφανίζεται τό ἰδεῶδες τῆς γυναικείας ἀρετῆς, καθώς φιλοτεχνεῖται τό πορτραῖτο τῆς τέλειας γυναίκας, ἡ ὁποία διακρίνεται γιά τά πλούσια προσόντα καί τά σπάνια χαρίσματά της. Δίκαια ἡ περικοπή αὐτή χαρακτηρίστηκε ὡς τό «χρυσοῦν ἀλφάβητον διά τάς γυναῖκας»· ἕνα ἀλφάβητο εὔχρηστο σέ κάθε ἐποχή καί γλῶσσα. ῾Ο ἀείμνηστος καθηγητής Π. Μπρατσιώτης στήν περισπούδαστη ἐργασία του «῾Η γυνή ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Βίβλῳ», μετά ἀπό σύντομη παρουσίαση τοῦ ἐν λόγῳ κειμένου, σημειώνει χαρακτηριστικά· «Τοιοῦτο εἶναι τό ἰδανικόν τῆς γυναικός τό πρό 2 1/2 χιλιάδων καί πλέον ἐτῶν θεοπνεύστως ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Βίβλῳ διατυπωθέν, εἰς ὅ ὅμως μετά τοσούτων αἰώνων πρόοδον καί ἀνάπτυξιν οὐδέν θά ἠδύνατο μήτε νά προστεθῇ μήτε ν᾿ ἀφαιρεθῇ».
Σ᾿ ἐκεῖνα τά προχριστιανικά χρόνια κατά κανόνα ἡ γυναίκα εἶνε κατώτερη ἀπό τόν ἄνδρα, κτῆμα καί δούλη του, ἕνα ἀναφαίρετο παιχνίδι, πού θά ἱκανοποιεῖ διαρκῶς τίς ὀρέξεις καί τίς ἰδιοτροπίες του. ᾿Εντούτοις, ἡ πρωταγωνίστρια τοῦ ὕμνου μας σπάζει τό κατεστημένο τῆς ἐποχῆς της. Προβάλλει ὡς ἀξιοσέβαστη δέσποινα, πραγματική σύντροφος καί συνεργάτις τοῦ συζύγου της, ὄχι ἕνα res πρός καταπάτηση ἤ ἐκμετάλλευση, ἀλλά πολύτιμη βοηθός του (πρβλ. Γε 2,18) καί δῶρο ἀκριβό τοῦ Θεοῦ. Εἶναι γεγονός ὅτι στήν ἀρχαιότητα ἡ θέση τῆς ᾿Ισραηλίτισσας γυναίκας καί μάλιστα τῆς ἐγγάμου, στήν ὁποία ἀναφέρεται ὁ ὕμνος, δέν εἶναι τόσο ταπεινή καί ὑποτιμητική, ὅσο στούς ἄλλους λαούς. Χωρίς νά εἶναι ἀπαλλαγμένος ἀπό τό κυριαρχικό φρόνημα, ὁ ᾿Ισραηλίτης περιβάλλει τή σύζυγό του μέ σεβασμό καί ἐκτίμηση. Κλασικά παραδείγματα γιά τήν ἐπιβεβαίωση τοῦ λόγου ἀποτελοῦν οἱ γυναῖκες τῶν πατριαρχῶν Σάρρα, Ρεβέκκα, Ραχήλ. Μή λησμονοῦμε ἀκόμη τίς πρωτοποριακές ἐκεῖνες περιπτώσεις, ὅπου κάποιες ᾿Ισραηλίτισσες διαδραματίζουν σπουδαῖο ἡγετικό ρόλο στήν ἱστορία τοῦ ᾿Ισραήλ, ὅπως π.χ. ἡ Δεββώρα (βλ. Κρ 4-5), ἤ μετέχουν ἐνεργά στή θρησκευτική ζωή, ὅπως ἡ ἀδελφή τοῦ Μωϋσέως, ἡ Μαριάμ (βλ. ῎Εξ 15,20) ἤ ἡ προφῆτις ῎Ολδα (βλ. Δ' Βα 22,14).
῾Η ἐντυπωσιακή αὐτή ὑπεροχή τῶν ᾿Ισραηλιτισσῶν ἔναντι τῶν συγχρόνων τους γυναικῶν τῶν ἄλλων ἐθνοτήτων ὀφείλεται ἀναμφίβολα στό γεγονός ὅτι στήν ἑβραϊκή κοινωνία καί οἰκογένεια ἔχει ἀφήσει ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα της ἡ μονοθεϊστική θρησκεία, ἡ λατρεία καί ὁ νόμος τοῦ Γιαχβέ. Πράγματι ὁ μωσαϊκός νόμος, παρ᾿ ὅλο πού δέν ἐξισώνει τά δύο φῦλα, ἀναγνωρίζει σ᾿ αὐτά ὀντολογική καί σωτηριολογική ἰσοτιμία. Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἠθικές ἐντολές ἀπευθύνονται ἐξίσου στόν ἄνδρα καί στή γυναίκα. ᾿Εξάλλου, ἄν καί δέν καταργεῖ τήν πολυγαμία ἡ Παλαιά Διαθήκη, προβάλλει ἔντονα ὡς ἰδεώδη συζυγική σχέση τή μονογαμία. Δέν εἶναι δέ τυχαῖο ὅτι ὁ Γιαχβέ ἀπαιτεῖ ἀπό τόν περιούσιο λαό του νά προσβλέπει μόνο σ᾿ αὐτόν, ὅπως ἡ πιστή νύμφη στό νυμφίο της, καί νά μήν ἔχη καμία σχέση μέ ἄλλους θεούς. Κάθε φορά πού ὁ ᾿Ισραηλίτης ἀθετεῖ αὐτή τήν ἱερή σχέση, στιγματίζεται ἡ ἀποστασία του ὡς συζυγική ἀπιστία· «Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστή Σιών, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δέ φονευταί;» (᾿Ησ 1,21).
῾Η μοιχεία στιγματίζεται ὡς ἀφροσύνη καί ἀσέβεια· «ὅς ἐκβάλλει γυναῖκα ἀγαθήν, ἐκβάλλει τά ἀγαθά, ὁ δέ κατέχων μοιχαλίδα ἄφρων καί ἀσεβής» (Πρμ 18,22α). Στόν ἄρχοντα ὁ νόμος συστήνει· «Καί οὐ πληθυνεῖ ἑαυτῷ γυναῖκας, ἵνα μή μεταστῇ αὐτοῦ ἡ καρδία» (Δε 17,17). ᾿Απαγορεύει νά παίρνει ὁ ῾Εβραῖος ὡς συζύγους συγχρόνως δύο ἀδελφές· «Γυναῖκα ἐπ᾿ ἀδελφῇ αὐτῆς οὐ λήψῃ ἀντίζηλον ἀποκαλύψαι τήν ἀσχημοσύνην αὐτῆς ἐπ᾿ αὐτῇ, ἔτι ζώσης αὐτῆς» (Λε 18,18).
῾Ο σεβασμός πρός τή μητρότητα ἀνεβάζει ἐπίσης τήν ὑπόληψη τῆς γυναίκας στήν ἰουδαϊκή κοινωνία. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου», θεσπίζει ὁ Δεκάλογος (῎Εξ 20,12), καί οἱ Παροιμίες ἐκτιμοῦν ὡς ἰδιαίτερη εὔνοια τοῦ Θεοῦ τό ν᾿ ἀποκτήσει ὁ ᾿Ισραηλίτης καλή γυναίκα· «῞Ος εὗρε γυναῖκα ἀγαθήν, εὗρε χάριτας, ἔλαβε δέ παρά Θεοῦ ἱλαρότητα» (Πρμ 18,22).
Σέ πολλά χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί ἰδιαίτερα στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν ἐξαίρονται οἱ ἀρετές τῆς γυναίκας. ᾿Αλλοῦ πάλι, κυρίως στά προφητικά βιβλία, ἐλέγχονται τά πάθη καί οἱ κακίες της, ὅπως ἐξάλλου ἐλέγχονται καί τοῦ ἀνδρός οἱ κακίες.
Εἰδικά στό ποίημα γιά τήν ἀνδρεία γυναίκα δέν προβάλλει ἐνώπιόν μας μία γυναίκα ἄβγαλτη, ἔγκλειστη στό χαρέμι, δειλή καί ἀμαθής, οὔτε μία σύζυγος ἄπιστη καί διεστραμμένη, ἀλλά
* μία ἀφοσιωμένη συμβία,
* ἡρωίδα καί λεβέντισσα,
* δραστήρια καί ἐπιδέξια,
μία γυναίκα ἡ ὁποία, ἄν καί ἀνήκει σέ εὔπορη καί εὐκατάστατη οἰκογένεια, δουλεύει ὅπως οἱ δοῦλες καί οἱ φτωχές ἀγρότισσες. ᾿Ενῶ ὅμως παρουσιάζονται τά γνωρίσματα μιᾶς ἀγρότισσας, ἐντούτοις τά στοιχεῖα αὐτά δέν μειώνουν στό ἐλάχιστο τήν παγκοσμιότητα, τήν καθολικότητα καί τήν αἰωνιότητα τῶν θείων νοημάτων τοῦ ποιήματος.
Θεωροῦν μερικοί ὅτι τό ὑπέροχο αὐτό ἐγκώμιο ἀναφέρεται σέ συγκεκριμένη βασίλισσα. ῾Η ἄποψη ὅμως αὐτή δέν εἶναι τεκμηριωμένη. ᾿Εντούτοις, καθώς προχωρεῖ κανείς στή μελέτη τοῦ κειμένου, διακρίνει ἕνα ἀστραφτερό βασιλικό στέμμα, πού μέ τ᾿ ἀκριβά καί σπάνια πετράδια του λαμπρύνει τό κεφάλι τῆς ἀνδρείας γυναίκας. Εἶναι οἱ ἄφθαρτες ἀρετές της·
* ἡ ἀφοσίωση στό σπιτικό της,
* ἡ οἰκονομία της,
* ἡ φιλεργία της,
* ἡ ἐλεημοσύνη της, μά προπάντων
* ἡ εὐσέβειά της.
Στό σημεῖο αὐτό πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὅτι ἡ περικοπή μας εἶναι πολύ ἐκφραστική τῆς ἐποχῆς της, διότι ἀπεικονίζει τίς γυναῖκες ὅλων τῶν τάξεων, τῆς πόλεως καί τοῦ χωριοῦ, καθόσον τότε καί οἱ γυναῖκες τῶν πόλεων ἦταν ἀγρότισσες. ῾Υπενθυμίζω ἐπιπλέον τή διαχρονικότητα τῆς ἁγίας Γραφῆς· ἀκόμη καί ὅταν ἀναλύει θέματα καιρικοῦ, τοπικοῦ ἤ ταξικοῦ χαρακτῆρος, δέν παύει νά ἐκπέμπει μηνύματα μέ κῦρος καθολικό καί ἐπικαιρότητα αἰώνια. Τό ἱστορικό πλαίσιο δηλαδή δέν ἀλλοιώνει τό πνεῦμα καί τούς στόχους πού ἡ ἴδια ἡ Γραφή θέλει νά προσφέρει καί νά χαράξει στή σκέψη τοῦ ἀνθρώπου τῆς κάθε ἐποχῆς. Στά χρόνια τοῦ ἀπ. Παύλου π.χ. εἶχε δημιουργηθεῖ μέ τά εἰδωλόθυτα σοβαρό πρόβλημα, τό ὁποῖο ἀντιμετωπίζει ὁ ἴδιος στήν Α' ᾿Επιστολή του πρός τούς Κορινθίους. ῾Οπωσδήποτε παρόμοιο θέμα δέν ὑφίσταται στή σύγχρονη ἐποχή. ᾿Από τή διευθέτηση ὅμως ἐκείνου τοῦ προβλήματος ἀναδύονται συμπεράσματα μέ αἰώνιο κῦρος, ἱκανά νά χειραγωγήσουν στή λύση ποικίλων προβλημάτων τοῦ σήμερα. ᾿Αναφέρω ἐνδεικτικά τό ἀξίωμα «ἡ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δέ ἀγάπη οἰκοδομεῖ» (Α' Κο 8,2) καί τή σπουδαία κατακλείδα αὐτῆς τῆς περικοπῆς «οὐ μή φάγω κρέα εἰς τόν αἰῶνα, ἵνα μή τόν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (στ. 13).
Εἶναι ἀλήθεια πώς πολλά πράγματα μέ τό πέρασμα τῶν αἰώνων χάνουν τήν ἐπικαιρότητά τους καί ἐκπίπτουν ἀπό τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀνθρώπου. ᾿Αλλά εἶναι καί κάποια ἄλλα, τά ὁποῖα μένουν ἀνέγγιχτα ἀπό τόν ὁδοστρωτήρα τοῦ χρόνου. ῾Ο ἥλιος π.χ. ἤ τό ὀξυγόνο παραμένουν πάντοτε σύγχρονα καί χαρακτηρίζονται «ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ», παρόλες τίς ἀνακαλύψεις τῆς ἐπιστήμης καί τίς θαυμαστές ἐφαρμογές τῆς τεχνολογίας. ῎Ετσι, κι ἕνας πού ξέρει νά «περπατάει» στίς σελίδες τῆς Γραφῆς, δέν ἐπηρεάζεται ἀπό τά πρόσκαιρα στοιχεῖα καί σχήματα, ἀλλά στέκεται στίς ἀναλλοίωτες καί αἰώνιες ἀλήθειές της. Σ᾿ αὐτές τίς ἀκατάλυτες καί ἄφθαρτες ἀξίες, πού ξεπηδοῦν ἀπό τούς στίχους γιά τήν ἀνδρεία γυναίκα, θά στρέψουμε στή συνέχεια τήν προσοχή μας.
Στέργιος Σάκκος ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
31 ᾿Ανταποδῶστε της γιά ὅ,τι προσφέρει μέ τά χείλη της καί ἐπαινέστε τόν ἄνδρα της στίς πλατεῖες.
᾿Εγκώμιο μέ διαχρονική ἀξία
᾿Από τόν τίτλο τοῦ ποιήματος δημιουργεῖται ἴσως ἡ ἐντύπωση ὅτι αὐτό ἀναφέρεται ἀποκλειστικά στό γυναικεῖο φῦλο. ᾿Αλλ᾿ ἡ ἐπισταμένη μελέτη τῆς πλοκῆς του διατρανώνει πώς ἀφορᾶ ἐπίσης στόν ἄνδρα, στά παιδιά, στήν οἰκογένεια ὅλη. Προσφέρει στόν νέο, ὁ ὁποῖος σκέπτεται σοβαρά τό γάμο, τά κριτήρια ἐκλογῆς τῆς μελλούσης συζύγου του. Εἶναι ἀκόμη ζυγαριά καί δείκτης πορείας καί γιά ὅλους ἐκείνους πού ἤδη ξεκίνησαν καί διανύουν τήν οἰκογενειακή τους ζωή.
Μές στά εἰκοσιδύο δίστιχά του ζωγραφίζεται ἀνάγλυφα τό μεγαλεῖο
* τῆς ἀληθινῆς,
* τῆς ἄξιας καί
* σπουδαίας γυναίκας.
᾿Εμφανίζεται τό ἰδεῶδες τῆς γυναικείας ἀρετῆς, καθώς φιλοτεχνεῖται τό πορτραῖτο τῆς τέλειας γυναίκας, ἡ ὁποία διακρίνεται γιά τά πλούσια προσόντα καί τά σπάνια χαρίσματά της. Δίκαια ἡ περικοπή αὐτή χαρακτηρίστηκε ὡς τό «χρυσοῦν ἀλφάβητον διά τάς γυναῖκας»· ἕνα ἀλφάβητο εὔχρηστο σέ κάθε ἐποχή καί γλῶσσα. ῾Ο ἀείμνηστος καθηγητής Π. Μπρατσιώτης στήν περισπούδαστη ἐργασία του «῾Η γυνή ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Βίβλῳ», μετά ἀπό σύντομη παρουσίαση τοῦ ἐν λόγῳ κειμένου, σημειώνει χαρακτηριστικά· «Τοιοῦτο εἶναι τό ἰδανικόν τῆς γυναικός τό πρό 2 1/2 χιλιάδων καί πλέον ἐτῶν θεοπνεύστως ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Βίβλῳ διατυπωθέν, εἰς ὅ ὅμως μετά τοσούτων αἰώνων πρόοδον καί ἀνάπτυξιν οὐδέν θά ἠδύνατο μήτε νά προστεθῇ μήτε ν᾿ ἀφαιρεθῇ».
Σ᾿ ἐκεῖνα τά προχριστιανικά χρόνια κατά κανόνα ἡ γυναίκα εἶνε κατώτερη ἀπό τόν ἄνδρα, κτῆμα καί δούλη του, ἕνα ἀναφαίρετο παιχνίδι, πού θά ἱκανοποιεῖ διαρκῶς τίς ὀρέξεις καί τίς ἰδιοτροπίες του. ᾿Εντούτοις, ἡ πρωταγωνίστρια τοῦ ὕμνου μας σπάζει τό κατεστημένο τῆς ἐποχῆς της. Προβάλλει ὡς ἀξιοσέβαστη δέσποινα, πραγματική σύντροφος καί συνεργάτις τοῦ συζύγου της, ὄχι ἕνα res πρός καταπάτηση ἤ ἐκμετάλλευση, ἀλλά πολύτιμη βοηθός του (πρβλ. Γε 2,18) καί δῶρο ἀκριβό τοῦ Θεοῦ. Εἶναι γεγονός ὅτι στήν ἀρχαιότητα ἡ θέση τῆς ᾿Ισραηλίτισσας γυναίκας καί μάλιστα τῆς ἐγγάμου, στήν ὁποία ἀναφέρεται ὁ ὕμνος, δέν εἶναι τόσο ταπεινή καί ὑποτιμητική, ὅσο στούς ἄλλους λαούς. Χωρίς νά εἶναι ἀπαλλαγμένος ἀπό τό κυριαρχικό φρόνημα, ὁ ᾿Ισραηλίτης περιβάλλει τή σύζυγό του μέ σεβασμό καί ἐκτίμηση. Κλασικά παραδείγματα γιά τήν ἐπιβεβαίωση τοῦ λόγου ἀποτελοῦν οἱ γυναῖκες τῶν πατριαρχῶν Σάρρα, Ρεβέκκα, Ραχήλ. Μή λησμονοῦμε ἀκόμη τίς πρωτοποριακές ἐκεῖνες περιπτώσεις, ὅπου κάποιες ᾿Ισραηλίτισσες διαδραματίζουν σπουδαῖο ἡγετικό ρόλο στήν ἱστορία τοῦ ᾿Ισραήλ, ὅπως π.χ. ἡ Δεββώρα (βλ. Κρ 4-5), ἤ μετέχουν ἐνεργά στή θρησκευτική ζωή, ὅπως ἡ ἀδελφή τοῦ Μωϋσέως, ἡ Μαριάμ (βλ. ῎Εξ 15,20) ἤ ἡ προφῆτις ῎Ολδα (βλ. Δ' Βα 22,14).
῾Η ἐντυπωσιακή αὐτή ὑπεροχή τῶν ᾿Ισραηλιτισσῶν ἔναντι τῶν συγχρόνων τους γυναικῶν τῶν ἄλλων ἐθνοτήτων ὀφείλεται ἀναμφίβολα στό γεγονός ὅτι στήν ἑβραϊκή κοινωνία καί οἰκογένεια ἔχει ἀφήσει ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα της ἡ μονοθεϊστική θρησκεία, ἡ λατρεία καί ὁ νόμος τοῦ Γιαχβέ. Πράγματι ὁ μωσαϊκός νόμος, παρ᾿ ὅλο πού δέν ἐξισώνει τά δύο φῦλα, ἀναγνωρίζει σ᾿ αὐτά ὀντολογική καί σωτηριολογική ἰσοτιμία. Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἠθικές ἐντολές ἀπευθύνονται ἐξίσου στόν ἄνδρα καί στή γυναίκα. ᾿Εξάλλου, ἄν καί δέν καταργεῖ τήν πολυγαμία ἡ Παλαιά Διαθήκη, προβάλλει ἔντονα ὡς ἰδεώδη συζυγική σχέση τή μονογαμία. Δέν εἶναι δέ τυχαῖο ὅτι ὁ Γιαχβέ ἀπαιτεῖ ἀπό τόν περιούσιο λαό του νά προσβλέπει μόνο σ᾿ αὐτόν, ὅπως ἡ πιστή νύμφη στό νυμφίο της, καί νά μήν ἔχη καμία σχέση μέ ἄλλους θεούς. Κάθε φορά πού ὁ ᾿Ισραηλίτης ἀθετεῖ αὐτή τήν ἱερή σχέση, στιγματίζεται ἡ ἀποστασία του ὡς συζυγική ἀπιστία· «Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστή Σιών, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δέ φονευταί;» (᾿Ησ 1,21).
῾Η μοιχεία στιγματίζεται ὡς ἀφροσύνη καί ἀσέβεια· «ὅς ἐκβάλλει γυναῖκα ἀγαθήν, ἐκβάλλει τά ἀγαθά, ὁ δέ κατέχων μοιχαλίδα ἄφρων καί ἀσεβής» (Πρμ 18,22α). Στόν ἄρχοντα ὁ νόμος συστήνει· «Καί οὐ πληθυνεῖ ἑαυτῷ γυναῖκας, ἵνα μή μεταστῇ αὐτοῦ ἡ καρδία» (Δε 17,17). ᾿Απαγορεύει νά παίρνει ὁ ῾Εβραῖος ὡς συζύγους συγχρόνως δύο ἀδελφές· «Γυναῖκα ἐπ᾿ ἀδελφῇ αὐτῆς οὐ λήψῃ ἀντίζηλον ἀποκαλύψαι τήν ἀσχημοσύνην αὐτῆς ἐπ᾿ αὐτῇ, ἔτι ζώσης αὐτῆς» (Λε 18,18).
῾Ο σεβασμός πρός τή μητρότητα ἀνεβάζει ἐπίσης τήν ὑπόληψη τῆς γυναίκας στήν ἰουδαϊκή κοινωνία. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου», θεσπίζει ὁ Δεκάλογος (῎Εξ 20,12), καί οἱ Παροιμίες ἐκτιμοῦν ὡς ἰδιαίτερη εὔνοια τοῦ Θεοῦ τό ν᾿ ἀποκτήσει ὁ ᾿Ισραηλίτης καλή γυναίκα· «῞Ος εὗρε γυναῖκα ἀγαθήν, εὗρε χάριτας, ἔλαβε δέ παρά Θεοῦ ἱλαρότητα» (Πρμ 18,22).
Σέ πολλά χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί ἰδιαίτερα στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν ἐξαίρονται οἱ ἀρετές τῆς γυναίκας. ᾿Αλλοῦ πάλι, κυρίως στά προφητικά βιβλία, ἐλέγχονται τά πάθη καί οἱ κακίες της, ὅπως ἐξάλλου ἐλέγχονται καί τοῦ ἀνδρός οἱ κακίες.
Εἰδικά στό ποίημα γιά τήν ἀνδρεία γυναίκα δέν προβάλλει ἐνώπιόν μας μία γυναίκα ἄβγαλτη, ἔγκλειστη στό χαρέμι, δειλή καί ἀμαθής, οὔτε μία σύζυγος ἄπιστη καί διεστραμμένη, ἀλλά
* μία ἀφοσιωμένη συμβία,
* ἡρωίδα καί λεβέντισσα,
* δραστήρια καί ἐπιδέξια,
μία γυναίκα ἡ ὁποία, ἄν καί ἀνήκει σέ εὔπορη καί εὐκατάστατη οἰκογένεια, δουλεύει ὅπως οἱ δοῦλες καί οἱ φτωχές ἀγρότισσες. ᾿Ενῶ ὅμως παρουσιάζονται τά γνωρίσματα μιᾶς ἀγρότισσας, ἐντούτοις τά στοιχεῖα αὐτά δέν μειώνουν στό ἐλάχιστο τήν παγκοσμιότητα, τήν καθολικότητα καί τήν αἰωνιότητα τῶν θείων νοημάτων τοῦ ποιήματος.
Θεωροῦν μερικοί ὅτι τό ὑπέροχο αὐτό ἐγκώμιο ἀναφέρεται σέ συγκεκριμένη βασίλισσα. ῾Η ἄποψη ὅμως αὐτή δέν εἶναι τεκμηριωμένη. ᾿Εντούτοις, καθώς προχωρεῖ κανείς στή μελέτη τοῦ κειμένου, διακρίνει ἕνα ἀστραφτερό βασιλικό στέμμα, πού μέ τ᾿ ἀκριβά καί σπάνια πετράδια του λαμπρύνει τό κεφάλι τῆς ἀνδρείας γυναίκας. Εἶναι οἱ ἄφθαρτες ἀρετές της·
* ἡ ἀφοσίωση στό σπιτικό της,
* ἡ οἰκονομία της,
* ἡ φιλεργία της,
* ἡ ἐλεημοσύνη της, μά προπάντων
* ἡ εὐσέβειά της.
Στό σημεῖο αὐτό πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὅτι ἡ περικοπή μας εἶναι πολύ ἐκφραστική τῆς ἐποχῆς της, διότι ἀπεικονίζει τίς γυναῖκες ὅλων τῶν τάξεων, τῆς πόλεως καί τοῦ χωριοῦ, καθόσον τότε καί οἱ γυναῖκες τῶν πόλεων ἦταν ἀγρότισσες. ῾Υπενθυμίζω ἐπιπλέον τή διαχρονικότητα τῆς ἁγίας Γραφῆς· ἀκόμη καί ὅταν ἀναλύει θέματα καιρικοῦ, τοπικοῦ ἤ ταξικοῦ χαρακτῆρος, δέν παύει νά ἐκπέμπει μηνύματα μέ κῦρος καθολικό καί ἐπικαιρότητα αἰώνια. Τό ἱστορικό πλαίσιο δηλαδή δέν ἀλλοιώνει τό πνεῦμα καί τούς στόχους πού ἡ ἴδια ἡ Γραφή θέλει νά προσφέρει καί νά χαράξει στή σκέψη τοῦ ἀνθρώπου τῆς κάθε ἐποχῆς. Στά χρόνια τοῦ ἀπ. Παύλου π.χ. εἶχε δημιουργηθεῖ μέ τά εἰδωλόθυτα σοβαρό πρόβλημα, τό ὁποῖο ἀντιμετωπίζει ὁ ἴδιος στήν Α' ᾿Επιστολή του πρός τούς Κορινθίους. ῾Οπωσδήποτε παρόμοιο θέμα δέν ὑφίσταται στή σύγχρονη ἐποχή. ᾿Από τή διευθέτηση ὅμως ἐκείνου τοῦ προβλήματος ἀναδύονται συμπεράσματα μέ αἰώνιο κῦρος, ἱκανά νά χειραγωγήσουν στή λύση ποικίλων προβλημάτων τοῦ σήμερα. ᾿Αναφέρω ἐνδεικτικά τό ἀξίωμα «ἡ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δέ ἀγάπη οἰκοδομεῖ» (Α' Κο 8,2) καί τή σπουδαία κατακλείδα αὐτῆς τῆς περικοπῆς «οὐ μή φάγω κρέα εἰς τόν αἰῶνα, ἵνα μή τόν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (στ. 13).
Εἶναι ἀλήθεια πώς πολλά πράγματα μέ τό πέρασμα τῶν αἰώνων χάνουν τήν ἐπικαιρότητά τους καί ἐκπίπτουν ἀπό τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀνθρώπου. ᾿Αλλά εἶναι καί κάποια ἄλλα, τά ὁποῖα μένουν ἀνέγγιχτα ἀπό τόν ὁδοστρωτήρα τοῦ χρόνου. ῾Ο ἥλιος π.χ. ἤ τό ὀξυγόνο παραμένουν πάντοτε σύγχρονα καί χαρακτηρίζονται «ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ», παρόλες τίς ἀνακαλύψεις τῆς ἐπιστήμης καί τίς θαυμαστές ἐφαρμογές τῆς τεχνολογίας. ῎Ετσι, κι ἕνας πού ξέρει νά «περπατάει» στίς σελίδες τῆς Γραφῆς, δέν ἐπηρεάζεται ἀπό τά πρόσκαιρα στοιχεῖα καί σχήματα, ἀλλά στέκεται στίς ἀναλλοίωτες καί αἰώνιες ἀλήθειές της. Σ᾿ αὐτές τίς ἀκατάλυτες καί ἄφθαρτες ἀξίες, πού ξεπηδοῦν ἀπό τούς στίχους γιά τήν ἀνδρεία γυναίκα, θά στρέψουμε στή συνέχεια τήν προσοχή μας.
Στέργιος Σάκκος ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου