Ο ΘΕΟΣ ΤΗΣ Π.Δ. ΩΣ ΘΕΡΑΠΩΝ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΣ

Ο ΘΕΟΣ ΤΗΣ Π.Δ. ΩΣ ΘΕΡΑΠΩΝ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΣ

 

Και στα τρία τμήματα της Π.Δ., την Πεντάτευχο (Τορά), τους Προφήτες, και τα Αγιόγραφα, η εικόνα του Θεού ως ιατρού αποτελεί κεντρικό και ουσιαστικό χαρακτηριστικό της σχέσης του Θεού με τον περιούσιο λαό του. Στο πρώτο βιβλίο της Πεντατεύχου, τη Γένεση, βλέπουμε το συγγραφέα να αναφέρεται στην απαλλαγή του Αβιμέλεχ από την τιμωρία, εξ αιτίας της παραπλάνησής του από τον Αβραάμ και της συνακόλουθης συνεύρεσής του με την γυναίκα του, με τα εξής λόγια: «καὶ ἰάσατο ὁ θεὸς τὸν Αβιμέλεχ καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ τὰς παιδίσκας αὐτοῦ» (Γεν 20:17).

 Στη συνέχεια, κατά τη διήγηση της απελευθέρωσης του Ισραήλ από τη δουλεία των Αιγυπτίων με τις πληγές που έστειλε στους δυνάστες Αιγυπτίους και τη διάβαση της Ερυθράς θαλάσσης, ο Θεός υπόσχεται στο λαό του, πως αν τηρεί τις εντολές του θα αποτραπεί παρόμοια θλιβερή γι’ αυτούς κατάληξη: «Ἐὰν ἀκοῇ ἀκούσῃς τῆς φωνῆς κυρίου τοῦ θεοῦ σου καὶ τὰ ἀρεστὰ ἐναντίον αὐτοῦ ποιήσῃς καὶ ἐνωτίσῃ ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ καὶ φυλάξῃς πάντα τὰ δικαιώματα αὐτοῦ, πᾶσαν νόσον, ἣν ἐπήγαγον τοῖς Αἰγυπτίοις, οὐκ ἐπάξω ἐπὶ σέ, ἐγὼ γάρ εἰμι κύριος ὁ ἰώμενός σε» (Εξ 15:26). Aλλά και στην περίφημη Ωδή Μωϋσέως στο Δευτερονόμιο (32:39) ο Γιαχβέ αναφωνεί: «ἴδετε ἴδετε ὅτι ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν θεὸς πλὴν ἐμοῦ, ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω, πατάξω κἀγὼ ἰάσομαι».

Χαρακτηριστικός είναι, επίσης, ο τρόπος με τον οποίον ο Ιώβ εξηγεί και δικαιολογεί τις δοκιμασίες με τις οποίες ο Θεός τον δοκίμασε και αναφωνεί: «αὐτὸς γὰρ ἀλγεῖν ποιεῖ καὶ πάλιν ἀποκαθίστησιν, ἔπαισεν, καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἰάσαντο» (Ιώβ 5:18). Και στους Ψαλμούς, τους οποίους ευρύτατα χρησιμοποιεί και η Εκκλησία μας στη λατρεία της, η εποικοδομητική τιμωρία του Θεού προς σωφρονισμό του λαού του, είτε λόγω της ανθρώπινης ανυπακοής είτε για λόγους δοκιμασίας του, η ενέργεια του θεού πάντοτε συνδέεται με την ίαση και τη θεραπεία. Γνωστότερη είναι η έκφραση «ἴασαι τὴν ψυχήν μου, ὅτι ἥμαρτόν σοι» (Ψλ 41:5, πρβλ. επίσης 30:2). Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι η ίαση και θεραπεία εκ μέρους του Θεού στους Ψαλμούς συνδέεται με τη συγχώρηση (Ψλ 103:3), με τη διάσωση από άμεση καταστροφή (Ψλ 107:19–20), αλλά και με τη ανανέωση του άρρωστου ανθρώπινου πνεύματος (Ψλ 147:30).

Εκεί, όμως, που ο ρόλος του Θεού ως θεράποντος και ιατρού εμφανίζεται με μεγαλύτερη ένταση στην Π.Δ. είναι στην προφητική παράδοση. Στο βιβλίο του προφήτου Ησαΐα συναντούμε συνεχείς προτροπές προς τον ισραηλιτικό λαό να επιστρέψει στο Θεό προκειμένου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, να ιαθεί, ενώ θα ανέμενε κανείς τη χρήση του ρήματος «σώζειν», «σώζεσθαι». Ας παρακολουθήσουμε για λίγο τον τρόπο, με τον οποίο διατυπώνεται η επιχειρηματολογία του μεγάλου αυτού προφήτου της Εκκλησίας μας, κυρίως γιατί ο ίδιος ο Χριστός χρησιμοποιεί τις ησαϊανικές προφητείες προκειμένου να αποκαλύψει το μεσσιανικό του έργο και γενικά τη θεϊκή του ιδιότητα και αποστολή: «Ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε, ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ τοῖς ὠσὶν αὐτῶν βαρέως ἤκουσαν καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, μήποτε ἴδωσιν τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσιν καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσιν καὶ ἐπιστρέψωσιν καὶ ἰάσομαι αὐτούς» (Ησ 6:9-10). Και σε άλλο σημείο: «καὶ πατάξει κύριος τοὺς Αἰγυπτίους πληγῇ μεγάλῃ καὶ ἰάσεται αὐτοὺς ἰάσει, καὶ ἐπιστραφήσονται πρὸς κύριον, καὶ εἰσακούσεται αὐτῶν καὶ ἰάσεται αὐτούς» (Ησ 19:22). Πάνω απ’ όλα ο ρόλος του Χριστού και η μεσσιανική αποστολή του προβάλλονται με όρους ίασης και θεραπείας στη προφητεία περί του «πάσχοντος δούλου του Γιαχβέ»: Θυμίζω στην αγάπη σας τα πολυτραγουδισμένα λόγια του Ησαΐα: «αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, παιδεία εἰρήνης ἡμῶν ἐπ αὐτόν, τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν» (Ησ 53:5). Κυρίως όμως την μεσσιανική προφητεία, με την οποία αρχίζει την επίγεια παρουσία του και αποστολή ο Χριστός: «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, καλέσαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν» (Ης 61.1εξ).

Δεν θα αναφερθώ σε πλήθος άλλων μαρτυριών από την προφητική παράδοση και τη μεταιχμαλωσιακή περίοδο (Ιερ 3:22, 8:15, 18, 22; 10:19; 14:19; 15:18; 17:9; 30:12–13; 46:11, Ιεζ 34:4εξ., Ωσηέ 5:13; Ναούμ 3:19, Ζαχ 11: 15–17). Θα υπενθυμίσω μόνο την προφητεία του Μαλαχία περί εμφανίσεως κατά την μεσσιανική εποχή αυτού που ως απεσταλμένος του Θεού θα εμφανιστεί ως «ο ήλιος της δικαιοσύνης» προκειμένου να προσφέρει «ἴασιν ἐν τοῖς πτέρυξιν» (Μαλ 4:2). Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνω μια μικρή παρένθεση. Στο μεγαλύτερο μέρος της Π.Δ., κυρίως στην εβραϊκή βίβλο, οποιοσδήποτε επιχειρεί με ανθρώπινες δυνάμεις να θεραπεύσει ανθρώπινες ασθένειες θεωρείται ότι οικειοποιείται θεϊκές ιδιότητες και χαρακτηρίζεται ως κατεχόμενος από δαιμονικές δυνάμεις (πρβλ. μεταξύ άλλων Γεν 50:1–14. Β΄ Παρ 16:12. Ιώβ 13:4. Ιερ 22–9:6, 46:11, 51:8). Μόνον οι απεσταλμένοι από τον ίδιο το Γιαχβέ προφήτες και λοιποί εκπρόσωποί του γίνονται αποδεκτοί.

Στη σοφιολογική γραμματεία, όμως, κατά την εποχή δηλαδή που οι εβραίοι έρχονται σε επαφή με το ελληνικό πνεύμα, έχουμε μια σημαντική αλλαγή. Από την εποχή αυτή και μετά επαναλαμβάνεται μεν η πεποίθηση ότι οι ασθένειες είναι συνέπεια και αποτέλεσμα της ανθρώπινης αμαρτωλότητας, ο αμαρτωλός όμως ισραηλίτης μπορεί να προσεύχεται ώστε να πέσει στα χέρια κάποιου «ιατρού», όχι πλέον εκλαμβάνοντάς τον ως κάποιο τσαρλατάνο, όπως αυτός εθεωρείτο στις παλαιότερες βιβλικές μαρτυρίες, αλλά επειδή ο Θεός του έδωσε τη γνώση και τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί φυσικά στοιχεία προκειμένου να προσφέρει θεραπεία, όπως πολύ παραστατικά αναφέρει η Σοφία Σειράχ: «καὶ γὰρ αὐτοὶ Κυρίου δεηθήσονται ἵνα εὐοδώσῃ αὐτοῖς ἀνάπαυσιν καὶ ἴασιν χάριν ἐμβιώσεως. Ὁ ἁμαρτάνων ἔναντι τοῦ ποιήσαντος αὐτοῦ ἐμπέσοι εἰς χείρας ἱατροῦ» (Σειρ 38:14-15).

Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι η συμβουλή αυτή απαντά σε ένα κείμενο που γράφτηκε το 2ο π.Χ. αιώνα, και αυτό \πιστοποιεί αναμφισβήτητα την ελληνική επίδραση. Σε ό,τι αφορά την ιατρική η άποψη αυτή είναι σχεδόν ταυτόσημη με τη στωική αντίληψη περί του φυσικού νόμου, στον οποίο ο ιατρός μπορεί να προσβλέπει προκειμένου να επιτύχει αποτελεσματική θεραπεία. Υπενθυμίζεται ότι κατά την περίοδο αυτή στην Αλεξάνδρεια (απ’ όπου προέρχεται η ελληνική έκδοση της Σοφείας Σειράχ) η ιατρική παράδοση (επιστήμη;) συνδέεται με τη μορφή του Ιπποκράτη, που ήκμασε τον 5ο π.Χ αι., δίνοντας για πρώτη φορά έμφαση στις έμφυτες φυσικές δυνάμεις των ιάσεων, όπως επίσης και την απαίτηση και αυτονόητη αναγνώριση οι πάσης φύσεως τεχνοκράτες ιατροί να χρησιμοποιούν τις έμφυτες αυτές δυνάμεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Έλληνες συνέδεαν με τη φύση και τους φυσικούς νόμους τη δυνατότητα ίασης και θεραπείας και όχι με το Θεό, όπως το έκανε η ευρύτερη σημιτική και κυρίως η βιβλική παράδοση

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξέλιξης της θεραπευτικής ιδιότητας του Γιαχβέ στην Π.Δ. είναι ότι κατά την μεταιχμαλωσιακή περίοδο οι ιάσεις και θεραπείες επιτελούνται πια όχι από τον ίδιο το Θεό, όπως στην πρώιμη περίοδο, αλλά από μεσάζοντες και απεσταλμένους απ’ αυτόν.

Πέτρος Βασιλειάδης

από (Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ.

ΒΙΒΛΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ )