ΙΘ´. Οἱ γονεῖς μας

Πολλὴν βαρύτητα δίδει ὁ σοφὸς Σειρὰχ στὸν Θεοδίδακτον νόμον τοῦ σεβασμοῦ τῶν τέκνων πρὸς τοὺς γονεῖς τους, ποὺ στὴν Παλαιὰν Διαθήκην διατυπώνεται ὡς ἑξῆς μὲ τὴν τέταρτην ἐντολὴν τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου: «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου. Ἵνα εὖ σοι γένηται καὶ ἵνα μακροχρόνιος γένη ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἔξοδ. κ´, 12). Ὑπόσχετο δηλαδὴ ἡ ἀρχαία ἐντολὴ στοὺς τηρητὲς τῆς εὐτυχίαν καὶ μακροημέρευσιν στὴν γῆν. Αὐτὴν τὴν ἐντολὴν ἀναπτύσσει πλατύτερο καὶ ὁ Σειράχ.

1) Χρέος καὶ καθῆκον

Διὰ νὰ μᾶς ὑπενθυμίση ὅτι ἡ πρὸς τοὺς γονεῖς τιμὴ εἶναι χρέος καὶ καθῆκον ὅλων γενικὰ τῶν ἀνθρώπων, ὁ σοφὸς Σειρὰχ γράφει:
«Ἐν ὅλῃ καρδίᾳ δόξασον τὸν πατέρα σου καὶ μητρὸς ὠδίνας μὴ ἐπιλάθη· μνήσθητι ὅτι δι᾿ αὐτῶν ἐγεννήθης, καὶ τί ἄνταποδωσεις αὐτοῖς καθὼς αὐτοὶ σοί;» (ζ´, 27-28).
Μὲ ὅλην σου τὴν καρδιὰν δηλαδὴ πρέπει νὰ τιμᾷς καὶ νὰ σέβεσαι τὸν πατέρα σου καὶ ποτὲ νὰ μὴ λησμονήσης τοὺς πόνους, ποὺ ἡ μητέρα σου ἐδοκίμασεν, ὅταν σὲ ἐγεννοῦσε. Νὰ ἐνθυμῆσαι δὲ μὲ αἰσθήματα εὐγνωμοσύνης ὅτι διὰ τῶν δυὸ αὐτῶν προσώπων ᾖλθες στὸν κόσμον καὶ ὅτι μὲ τίποτε δὲν θὰ ἠμποροῦσες νὰ τοὺς ἀνταποδώσης ὅσα αὐτοί σου ἐπρόσφεραν. Ἑπομένως ἡ πρὸς αὐτοὺς εὐγνωμοσύνη καὶ σεβασμός σου εἶναι χρέος ἀνεξόφλητο.
Εἶναι ὅμως ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς γονεῖς καὶ ἱερὸ καθῆκον. Διότι, ὅπως τονίζει ὁ σοφὸς Σειράχ:
«Ὁ Κύριος ἐδόξασε πατέρα ἐπὶ τέκνοις καὶ κρίσιν μητρὸς ἐστερέωσεν ἐφ᾿ υἱοῖς. Ὁ τιμῶν πατέρα ἐξιλάσεται ἁμαρτίας καὶ ὡς ὁ ἀποθησαυρίζων. Ὁ δοξάζων μητέρα αὐτοῦ» (γ´ 2-4).
Ὁ ἴδιος δηλαδὴ ὁ Θεὸς ἐθέσπισε τὸν σεβασμὸν καὶ τὴν τιμὴν τῶν τέκνων πρὸς τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα τους. Ὅποιος ἑπομένως τιμᾷ τὸν πατέρα του καὶ σέβεται τὴν μητέρα του, ἐφαρμόζει θεικὸν νόμον καὶ εὐαρεστεῖ στὸν Θεόν. Ἔτσι μοιάζει νὰ προσφέρῃ στὸν Θεὸν θυσίαν εὐάρεστην, ἕνεκα τῆς ὁποίας τοῦ συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες του καὶ ἀποκτᾷ θησαυροὺς οὐράνιους.

2) Ἔχει ἀμοιβήν

Ἀναπτύσσει ὅμως ὁ Σειρὰχ σαφέστερα τοὺς καρπούς, ποὺ ἔχει ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς γονεῖς, καὶ τὶς ἀμοιβές, ποὺ ὁ Θεὸς ἐπιφυλάσσει στὰ παιδιά, ποὺ σέβονται τοὺς γονεῖς τους. Καὶ γράφει:
«Ἐν ἔργῳ καὶ λόγω τίμα τὸν πατέρα σου. Ἵνα ἐπέλθῃ σοι εὐλογία παρ᾿ αὐτοῦ· εὐλογία γὰρ πατρὸς στηρίζει οἴκους τέκνων, κατάρα δὲ μητρὸς ἐκριζοῖ θεμέλια» (γ´, 8 -9).
Μὲ ἔργα καὶ λόγια, λέγει ὁ Σειρὰχ στὸ κάθε παιδί, νὰ ἐκδηλώνῃς τὸν σεβασμόν σου πρὸς τὸν πατέρα, ἀλλὰ καὶ τὴν μητέρα σου. Ἔτσι, ἀντὶ τῆς κατάρας μιᾶς πληγωμένης ἀπὸ τὰ παιδιὰ τῆς μητέρας, ποὺ καταστρέφει ἀπὸ τὰ θεμέλια τὰ σπίτια τους, θὰ ἔχῃς τὴν εὐχὴν τοῦ πατέρα σου, ποὺ γίνεται εὐλογία καὶ στήριγμα στὰ σπίτια τῶν παιδιῶν του.
Οἱ σοφὲς διαπιστώσεις τοῦ Σειράχ, διὰ τὴν εὐεργετικὴν ἐπίδρασιν τῆς εὐλογίας τῶν γονέων στὰ παιδιά τους καὶ τὶς οἰκογένειές τους, ἔχουν ἀπήχησιν καὶ στὴν ἀκολουθίαν τοῦ μυστηρίου τοῦ χριστιανικοῦ γάμου. Ἔτσι κατὰ τὴν τέλεσιν τοῦ Μυστηρίου τονίζεται καὶ τὸ ὅτι «εὐχαὶ γονέων στηρίζουσι θεμέλια οἴκων». Καὶ ἡ Ἐκκλησία μας λοιπὸν πιστεύει καὶ διδάσκει ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ στηρίγματα μιᾶς νέας οἰκογένειας εἶναι καὶ οἱ εὐχὲς τῶν γονέων τοῦ ἀνδρογύνου.
Προσθέτει δὲ ἀκόμη ὁ Σειράχ:
«Ὁ τιμῶν πατέρα εὐφρανθήσεται ὑπὸ τέκνων, καὶ ἐν ἡμέρᾳ προσευχῆς αὐτοῦ εἰσακουσθήσεται... Ἐλεημοσύνη γὰρ πατρὸς οὐκ ἐπιλησθήσεται, καὶ ἀντὶ ἁμαρτιῶν προσανοικοδομηθήσεται σοί. Ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς σου ἀναμνησθήσεταί σου· ὡς εὐδία ἐπὶ παγετῶ, οὕτως ἀναλυθήσονταί σου αἱ ἁμαρτίαι» (γ´ 5, 14-15).
Θὰ βγῆ δηλαδὴ κερδισμένος ὅποιος τιμᾷ τοὺς γονεῖς του καὶ διὰ τοὺς ἑξῆς δυὸ λόγους: Πρῶτα διότι μὲ τὸ παράδειγμά του θὰ διδάξῃ καὶ τὰ ἰδικὰ τοῦ παιδιὰ νὰ δείξουν σ᾿ αὐτὸν τὴν ἴδιαν τιμήν, ποὺ ἐκεῖνος δείχνει στοὺς γονεῖς του. Δεύτερον διότι, ὅταν προσεύχεται πρὸς τὸν Θεόν, θὰ γίνεται ἀκουστὴ ἡ προσευχή του. Τοῦτο δέ, διότι ἡ εὐσπλαχνικὴ συμπεριφορὰ ἑνὸς παιδιοῦ πρὸς τοὺς γονεῖς του δὲν παραθεωρεῖται ἀπὸ τὸν Θεόν. Ὁ Θεὸς μάλιστα συγχωρεῖ εὐκολώτερα τὶς ἁμαρτίες ὅσων τιμοῦν καὶ ἐξυπηρετοῦν τοὺς γονεῖς τους. Τὶς σβήνει δὲ ὁ Θεὸς τὶς ἁμαρτίες τους, κατὰ παρόμοιον τρόπον μὲ ἐκεῖνον ποὺ διαλύεται ὁ πάγος, ὅταν ὑπάρξη καλοκαιρία. Ἀκόμη θὰ ἐνθυμηθῆ καὶ θὰ βοηθήση κατὰ τὶς ἡμέρες τῶν θλίψεων τοὺς ὅσους ἐξεπλήρωσαν τὰ πρὸς τοὺς γονεῖς τοὺς καθήκοντα.

3) Ἰδιαίτερα πρὸς τοὺς γέροντες

Ἄξιοι μεγαλύτερου ἐπαίνου καὶ ἀμοιβῆς ἀπὸ τὸν Θεὸν εἶναι ὅσοι δείχνουν ἔμπρακτο ἐνδιαφέρον καὶ συμπαράστασιν πρὸς τοὺς γονεῖς τους, ὅταν αὐτοὶ φθάσουν στὴν γεροντικὴν ἡλικίαν. Σχετικά με τὴν πλευρὰν αὐτὴν τοῦ θέματος ὁ Σειρὰχ γράφει:
«Τέκνον, ἀντιλαβοὺ ἐν γήρᾳ πατρός σου, καὶ μὴ λυπήσης αὐτὸν ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ· κἂν ἀπολείπῃ σύνεσιν, συγγνώμην ἔχε καὶ μὴ ἀτιμάσης αὐτὸν ἐν πάσῃ ἰσχύϊ σου» (γ´ 12-13). «Καὶ γὰρ ἐξημῶν γηράσκουσι» (π´ 6).
Λαμβάνει ὑπ᾿ ὄψιν τοῦ ὁ ἔμπειρος Σειρὰχ ὅτι ὅλοι γενικὰ οἱ ἡλικιωμένοι ἔχουν ἀνάγκην ἀπὸ ἰδιαίτερην μέριμναν καὶ κατανόησιν. Διότι συνήθως καὶ οἱ σωματικές τους δυνάμεις τοὺς ἐγκαταλείπουν, ἀλλὰ καὶ ἡ διανοητική τους ἱκανότητα καὶ ἡ φρόνησίς τους μειώνονται.
Καὶ συμβουλεύει πατρικά: Παιδί μου, στήριξε καὶ βοήθησε τὸν πατέρα σου στὰ γεράματά του καὶ μέχρι τὸν θάνατον τοῦ μὴ τὸν λύπησης. Καὶ ὅταν ἀκόμη οἱ πνευματικές του δυνάμεις ἐξασθενήσουν, σὺ ποὺ ἔχεις ἀκμαῖες δυνάμεις, νὰ εἶσαι ἐπιεικὴς καὶ ὑπομονητικὸς ἀπέναντί του καὶ νὰ μὴ τὸν περιφρόνησης, οὔτε καὶ νὰ τὸν ἐξευτελίσης.
Διὰ νὰ μᾶς πείσῃ δὲ νὰ εἴμεθᾳ συμπαθεῖς καὶ στοργικοὶ πρὸς τοὺς γέροντες, ὁ Σειράχ μας ὑπενθυμίζει ὅτι, καὶ ὅσοι τώρα εἶναι νέοι, κάποτε θὰ γεράσουν.
Προσθέτει δὲ ὁ Σειρὰχ τὴν ἀκόλουθην μομφὴν ἐναντίον ὅσων περιφρονοῦν τοὺς γονεῖς τους καὶ ἀσεβοῦν ἐναντίον τους:
«Ὡς βλάσφημος ὁ ἐγκαταλιπῶν πατέρα, καὶ κεκατηραμένος ὑπὸ Κυρίου ὁ παροργίζων μητέρα αὐτοῦ» (γ´, 16).
Τὸ παιδί, δηλαδή, ποὺ ἐγκαταλείπει ἀβοήθητον τὸν πατέρα του, μοιάζει μὲ ἐκεῖνον, ποὺ βλασφημεῖ τὸν Θεόν. Καταραμένος δὲ ἀπὸ τὸν Κύριον εἶναι ὅποιος μὲ τὴν ἄπρεπη συμπεριφορὰν τοῦ ἐξοργίζει τὴν μητέρα του. «Ἐπικατάρατος ὁ ἀτιμάζων πατέρα αὐτοῦ ἡ μητέρα αὐτοῦ» (Δευτ. κζ´ 16). καὶ «ὁ κακολογῶν πατέρα αὐτοῦ ἡ μητέρα αὐτοῦ τελευτήσει θανάτω» (Ἐξοδ. ΚΑ´ 16), ἀναφέρεται καὶ στὸν Μωσαϊκὸν Νόμον. Δηλαδὴ ὄχι μόνον ἄξιοι κατάρας κρίνονται, ὅσοι ἀσεβοῦν κατὰ τῶν γονέων τους καὶ τοὺς δυσφημίζουν, ἀλλὰ καὶ ἔνοχοι θανάτου θεωροῦνται.