Γ´. Μὲ ὑπομονὴ καὶ θάρρος

Ὁ σοφὸς Σειρὰχ δὲν ἐπισημαίνει μόνον στοὺς θεοσεβεῖς τὶς θλίψεις καὶ τὶς δοκιμασίες, ποὺ θὰ συναντήσουν στὴν ζωήν τους. Ὑποδεικνύει σ᾿ αὐτοὺς καὶ τοὺς ὀρθοὺς τρόπους ἀντιμετωπίσεώς τους.

1) Καταφυγὴ πρὸς τὸν Κύριον

«Τέκνον, εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίω Θεῷ, ἑτοίμασον τὴν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν. Εὔθυνον τὴν καρδίαν σου καὶ καρτέρησον καὶ μὴ σπεύσῃς ἐν καιρῷ ἐπαγωγῆς· κολλήθητι αὐτῷ καὶ μὴ ἄαοστης, ἵνα αὐξηθῆς ἐπ᾿ ἐσχάτων σου. Πὰν ὃ ἐὰν ἐπαχθῇ σοι δέξαι καὶ ἐν ἀλλάγμασι ταπεινώσεώς σου μακροθύμησον ὅτι ἐν πυρὶ δοκιμάζεται χρυσὸς καὶ ἄνθρωποι δεκτοὶ ἐν καμίνῳ ταπεινώσεως. Πίστευσον αὐτῷ καὶ ἀντιλήψεταί σου· εὔθυνον τὰς ὁδούς σου καὶ ἔλπισον ἐπ᾿ αὐτόν» (β´, 1 -6).
Παιδί μου, λέγει ὁ Σειρὰχ πρὸς κάθε θεοφοβούμενο ἄνθρωπον, ἂν πραγματικὰ θέλῃς νὰ εὐαρεστήσης στὸν Κύριον καὶ νὰ ἐργάζεσαι τὸ θέλημά του, τότε νὰ προετοιμάζῃς τὸν ἑαυτόν σου διὰ τοὺς πειρασμούς, ποὺ ὁπωσδήποτε θὰ σὲ εὕρουν. Τονίζει ἑπομένως ὅτι ἰδιαίτερα ἡ ζωὴ τῆς ἀρετῆς εἶναι συνδυασμένη μὲ πολλὲς δυσκολίες καὶ πειρασμούς. Καὶ ἡ πορεία τοῦ εὐσεβοῦς ἀνθρώπου εἶναι δρόμος, μᾶλλον μονοπάτι ἀνηφορικὸ καὶ δύσβατο καὶ κουραστικό. Ἂν δὲ κάποιος ἀρχίση τὸν δρόμον αὐτὸν ἀπροετοίμαστος ψυχικά, διατρέχει τὸν κίνδυνον νὰ ἀποκάμῃ καὶ νὰ ἀκολουθήση τὸν εὔκολον δρόμον τοῦ κακοῦ καὶ τὴν πλατειὰν λεωφόρον της ἁμαρτίας, ποὺ ὁδηγεῖ ὅμως στὴν ἀπώλειαν καὶ τὴν πνευματικὴν καταστροφήν.
Ἑτοίμασε λοιπὸν τὸν ἑαυτόν σου καὶ ἄγνισε τὴν καρδιάν σου, προτρέπει στὴν συνέχειαν κάθε ἄνθρωπον ὁ συνετὸς καὶ ἔμπειρος Σειράχ. Ἔτσι θὰ μείνης πιστὸς στὸν Κύριον καὶ δὲν θὰ ἀπομακρυνθῆς ἀπ᾿ Αὐτὸν στὶς σκληρὲς ὧρες τῶν δοκιμασιῶν σου. Μεῖνε διὰ πάντα προσκολλημένος καὶ στενὰ ἑνωμένος μὲ τὸν Κύριον καὶ μὴ ἀπομακρυνθῆς ἀπὸ κοντά του, διὰ νὰ διασωθῆς ἀπὸ τὸν κίνδυνον τῆς ἀπογνώσεως καὶ νὰ γίνῃς στὴν συνέχειαν μεγάλος καὶ σταθερὸς στὴν πίστιν καὶ ἄξιος της θείας ἀγάπης. Δέξου μὲ ὑπομονὴν κάθε πειρασμὸν καὶ κάθε θλῖψιν, ποὺ θὰ σὲ εὕρουν. Καὶ ἂν οἱ δύσκολες περιστάσεις τῆς ζωῆς σου πληθύνουν, δεῖξε περισσότερην σταθερότητα καὶ καρτερίαν καὶ χαρούμενην διάθεσιν, διὰ νὰ βγῆς πνευματικὰ κερδισμένος.
Διότι, ὅπως μὲ τὴν φωτιὰν καθαρίζεται καὶ γίνεται λαμπρότερος ὁ χρυσός, ἔτσι καὶ μέσα στὸ καμίνι τῶν θλίψεων οἱ ψυχὲς τῶν ἀλοδιαθέτων ἀνθρώπων καθαρίζονται ἀπὸ τὴν σκουριὰν τῆς ἁμαρτίας καὶ γίνονται δεκτὲς ἀπὸ τὸν Κύριον. Καὶ σὺ λοιπὸν ἐμπιστεύσου τὸν ἑαυτόν σου στὸν Κύριον καὶ νὰ εἶσαι βέβαιος ὅτι Αὐτὸς θὰ σὲ προστατεύση. Φρόντισε νὰ βαδίζῃς πάντοτε τὸν εὐθὺν δρόμον τῆς ἀρετῆς καὶ στηρίξου μὲ βεβαιότητα καὶ ἐλπίδα στὴν βοήθειαν τοῦ Κυρίου.

2) Μὲ ὑπομονὴ καὶ ἐλπίδα

Τὸ γεγονὸς ὅτι σὲ μερικὲς περιπτώσεις καὶ κάποιοι εὐσεβεῖς καὶ δίκαιοι θλίβονται καὶ ὑποφέρουν παρατεταμένα δὲν ἀνατρέπει τὴν γενικὴν ἀρχὴν ὅτι αὐτοὶ ζοῦν κάτω ἀπὸ τὸ προστατευτικὸ βλέμμα τοῦ Κυρίου. Συγκινητικὲς δὲ εἶναι οἱ ἀκόλουθες διαβεβαιώσεις καὶ προτροπὲς τοῦ Σειρὰχ πρὸς ὅσους θεοφοβούμενους καταπονοῦνται καὶ ὑποφέρουν:
«Οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον ἀναμείνατε τὸ ἔλεος αὐτοῦ καὶ μὴ ἐκκλίνητε ἵνα μὴ πέσητε. Οἱ φοβούμενοι Κύριον πιστεύσατε αὐτῷ, καὶ οὗ μὴ πταίση ὁ μισθὸς ὑμῶν. Οἱ φοβούμενοι Κύριον ἐλπίσατε εἰς ἀγαθὰ καὶ εὐφροσύνην αἰῶνος καὶ ἐλέους. Ἐμβλέψατε εἰς ἀρχαίας γενεᾶς καὶ ἴδετε. τὶς ἐνεπίστευσε Κυρίω καὶ κατησχύνθη; ἢ τὶς ἐνέμεινε τῷ φόβῳ αὐτοῦ καὶ ἐγκατελείφθη; ἢ τὶς ἐπεκαλέσατο αὐτόν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν;» (β´ 7-10).
Τρεῖς φορὲς ὁ Σειρὰχ ἀπευθύνεται πρὸς τοὺς θλιμμένους εὐσεβεῖς, διὰ νὰ ἀνορθώση μέσα τοὺς τὴν ἐλπίδα στὸν Κύριον. Καὶ τοὺς λέγει: Μὴ ἀπομακρυνθῆτε ἀπὸ τὸν Κύριον, ὅσον σκληρὰ καὶ ἂν δοκιμάζεσθε, διὰ νὰ μὴ πέσετε καὶ νὰ μὴ καταστραφῆτε. Ἐμπιστευθῆτε στὶς ὧρες τῶν πειρασμῶν τοὺς ἑαυτούς σας στὸν Κύριον, διὰ νὰ μὴ χάσετε τὴν ἀμοιβὴν τῆς ὑπομονῆς σας. Διατηρήσατε μέσα σας ἄσβεστην τὴν ἐλπίδα, ὅτι θὰ ἀπολαύσετε κάποτε τὰ ἀγαθὰ καὶ τὴν αἰώνιαν εὐφροσύνην καὶ τὸ ἄμετρο ἔλεός του.
Προκειμένου δὲ ὁ σοφὸς Σειρὰχ νὰ μᾶς στηρίξη ἀκόμη περισσότερον στὴν πατρικὴν πρόνοιαν, ποὺ ὁ Κύριος καὶ Θεός μας δείχνει πρὸς τοὺς εὐσεβεῖς, μᾶς καλεῖ νὰ μελετήσουμε τὸ παρελθὸν καὶ τὴν ἱστορίαν τῶν πρὶν ἀπὸ μᾶς πιστῶν. Καὶ τότε, λέγει, θὰ διαπιστώσετε μαζί μου ὅτι κανένας, ἀπ᾿ ὅσους κατέφυγαν καὶ ἐμπιστεύθησαν τὸν ἑαυτόν τους στὸν Κύριον, δὲν ἐντροπιάσθηκεν, οὔτε καὶ ἐγκαταλείφθηκεν ἀπ᾿ Αὐτόν.
Εἶναι λοιπὸν προνομιοῦχοι οἱ πιστοί. Διότι αὐτοὶ ποτὲ δὲν θὰ κινδυνεύσουν νὰ καταποντισθοῦν μέσα στὸ πέλαγος τῶν πειρασμῶν τῆς ζωῆς. Ἀντίθετα εἶναι δυστυχισμένοι ὅσοι χωρὶς τὴν ἄγκυραν τῆς ἐλπίδας καὶ τὸ στήριγμα τῆς ὑπομονῆς ταξιδεύουν στὸν κόσμον αὐτόν. Αὐτὸ τονίζει καὶ ὁ Σειράχ, ὅταν γράφῃ:
«Οὐαὶ καρδίαις δειλαῖς καὶ χερσὶ παρειμέναις καὶ ἁμαρτωλῶ ἐπιβαίνοντι ἐπὶ δυὸ τρίβους. Οὐαὶ καρδία παρειμένη ὅτι οὐ πιστεύει· διὰ τοῦτο οὐ σκεπασθήσεται. Οὐαὶ ὑμῖν τοῖς ἀπολωλεκόσι τὴν ὑπομονὴν καὶ τί ποιήσετε ὅταν ἐπισκέπτηται ὁ Κύριος;» (β´, 12-14).
Ἀλλοίμονον δηλαδὴ στοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους, ποὺ ἡ καρδιὰ τοὺς δειλιὰ καὶ τὰ χέρια τοὺς παραλύουν στὶς δυσκολίες. Ἀλλοίμονον ἰδιαίτερα στὸν ἁμαρτωλόν, ποὺ ἀντὶ νὰ μετανοήση καὶ νὰ ἐπιστρέψη στὸν Θεόν, προσπαθεῖ νὰ συνδυάση τὸν δρόμον τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν δρόμον τοῦ πονηροῦ. Ἀλλοίμονον στὶς καρδιές, ποὺ ἀπὸ ἔλλειψιν ἐμπιστοσύνης πρὸς τὸν Θεὸν παραλύουν καὶ ἀτονοῦν. Τέτοιες καρδιὲς στὶς δύσκολες ὧρες τῶν πειρασμῶν δὲν θὰ εὑρεθοῦν κάτω ἀπὸ τὴν σκέπην τοῦ Θεοῦ. Ἀλλοίμονον σ᾿ ὅλους ἐσᾶς, ποὺ ἔχετε χάσει τὴν ὑπομονήν σας. Ἀλήθεια, τί θὰ κάμετε σὲ περίπτωσιν, ποῦ ὁ Θεὸς θὰ ἐπιτρέψη νὰ σᾶς εὕρουν περισσότερες θλίψεις;
Ἀλοίμονον λοιπὸν καὶ σὲ μᾶς, ἂν χάσουμε τὴν ὑπομονήν μας καὶ ἂν ἀφήσουμε νὰ σβήση μέσα στὶς καρδιές μας ἡ φλόγα τῆς πίστεως πρὸς τὸν Θεὸν καὶ ἡ ἐλπίδα στὴν ἰδικὴν τοῦ βοήθειαν. Θὰ γίνῃ τότε ἡ ἐπὶ γῆς πορεία μας ἄχαρις καὶ κουραστική. Ἂς ἐφαρμόσουμε λοιπὸν τοῦ Σειρὰχ τὴν προτροπήν:
«Ἐμπεσούμεθα εἰς χεῖρας Κυρίου καὶ οὐκ εἰς χεῖρας ἀνθώπων ὡς γὰρ ἡ μεγαλωσύνη αὐτοῦ, οὕτως καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ» (β´, 18).
Διὰ νὰ βγοῦμε δηλαδὴ νικητὲς στοὺς πειρασμοὺς τῆς ζωῆς, ἂς παραδώσουμε τοὺς ἑαυτούς μας ὄχι σὲ ἀδύνατα ἀνθρώπινα χέρια, ἀλλὰ στοῦ Κυρίου μας τὰ παντοδύναμα καὶ εὐεργετικὰ χέρια. Καὶ νὰ εἴμεθᾳ βέβαιοι ὅτι οἱ ἐλπίδες μας δὲν θὰ διαψευσθοῦν. Διότι ὁ Κύριος εἶναι μὲν μεγάλος καὶ ἀνυπέρβλητός σε δόξα, εἶναι ὅμως καὶ πολυέλεος καὶ καταδέχεται καὶ νὰ ἀσχολεῖται μαζί μας καὶ νὰ μᾶς στηρίζῃ στὶς δοκιμασίες μας.

3) Μπροστὰ στὸν θάνατον

Μὲ θάρρος ὅμως καλοῦνται οἱ πιστοὶ νὰ ἀντιμετωπίζουν καὶ τὸν σκληρὸν θάνατον.
«Μὴ εὐλαβοῦ κρῖμα θανάτου, μνήσθητι προτέρων σου καὶ ἐσχάτων τοῦτο τὸ κρῖμα παρὰ Κυρίου πάση σαρκί, καὶ τί ἀπαναίνῃ ἐν εὐδοκίᾳ Ὑψίστου; εἴτε δέκα εἴτε ἑκατὸν εἴτε χίλια ἔτη, οὐκ ἔστιν ἐν ᾍδου ἐλεγμὸς ζωῆς» (μα´, 3-4).
Αὐτὴν τὴν σοφὴν συμβουλὴν δίδει ὁ Σειρὰχ πρὸς ὅλους γενικὰ τοὺς ἀνθρώπους. Ὢ ἄνθρωποι, λέγει, μὴ φοβηθῆτε τὴν ὥραν τοῦ θανάτου σας. Ἐθνυμηθῆτε ἐκείνους, ποὺ ἔζησαν πρὶν ἀπὸ σᾶς καὶ ὅσους θὰ ζήσουν μετὰ ἀπὸ σᾶς. Ἔτσι θὰ κατανοήσετε καλύτερα ὅτι ὁ θάνατος εἶναι ἀπόφασις τοῦ Κυρίου δι᾿ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ ὅτι κανένας δὲν πρέπει νὰ ἀνθίσταται στὴν ἀπόφασιν αὐτὴν τοῦ Ὑψίστου. Ἐξ ἄλλου εἴτε δέκα, εἴτε ἑκατόν, εἴτε χίλια χρόνια ζήση κάποιος, στὴν μετὰ θάνατον ζωὴν καὶ στὴν αἰωνιότητα δὲν ἔχει καμμιὰν σημασίαν.
Δὲν ἀγνοεῖ βέβαια ὁ Σειρὰχ ὅτι γενικὰ καὶ ἡ μνήμη ἀκόμη τοῦ θανάτου εἶναι ἱκανὴ νὰ ἀναστατώση καὶ ἕνα ἄνθρωπον, ποὺ ζῇ εἰρηνικὰ καὶ ἀμέριμνα καὶ ἀπολαμβάνει τὰ ἀγαθά του καὶ προοδεύει σ᾿ ὅλα καὶ εἶναι ἀκόμη ὑγιέστατος καὶ τρώγει ἀπ᾿ ὅλα. Διὰ τοῦτο καὶ γράφει:
«Ὢ θάνατε, ὡς πικρόν σου τὸ μνημόσυνον ἔστιν ἀνθρώπω εἰρηνεύοντι ἐν τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτοῦ, ἀνδρὶ ἀπερισπάστω καὶ εὐδουμένω ἐν πᾶσι καὶ ἔτι ἰσχύοντι ἐπιδέξασθαι τροφήν» (μα´ 1).
Ἀναφέρεται ὅμως ὁ ἔμπειρος συγγραφεὺς καὶ σὲ περιπτώσεις, ποὺ ἡ μνήμη τοῦ θανάτου ὄχι μόνον δὲν ἐνοχλεῖ, ἀλλὰ μᾶλλον παρηγορεῖ κάποιους ἀνθρώπους. Καὶ σημειώνει:
«Ὢ θάνατε, καλόν σου τὸ κρῖμα ἐστὶν ἀνθρώπω ἐπιδεομένω καὶ ἐλασσουμένω ἰσχύι, ἐσχατογήρω καὶ περισπωμένω περὶ πάντων καὶ ἀπειθοῦντι καὶ ἀπολωλεκότι ὑπομονήν» (μα´, 2). «Κρείσσων θάνατος ὑπὲρ ζωὴν πικρᾶν καὶ ἀνάπαυσις αἰῶνος ἢ ἀρρώστημα ἔμμονον» (λ´, 17).
Δηλαδή. Ὢ θάνατε, θεωρεῖσαι καλὸς καὶ εὐχάριστος σ᾿ ὅσους βασανίζονται ἀπὸ ἀνυπόφορην φτώχειαν ἢ βαρειὰν καὶ ἀνίατην ἀσθένειαν καὶ σ᾿ ὅσους ἔφθασαν σὲ βαθειὰ γεράματα ἢ σ᾿ ὅσους ἀβοήθητοι καὶ μόνοι καὶ φορτωμένοι μὲ πολλὲς φροντίδες καὶ μέριμνες δὲν ἀντέχουν ἄλλο καὶ ἔχασαν τὴν ὑπομονήν τους. Ὅλοι αὐτοὶ βλέπουν τὸν θάνατον σὰν κάτι τὸ καλύτερον ἀπὸ μίαν πικρὴν ζωήν. Καὶ προτιμοῦν δικαιολογημένα, ἀντὶ μιᾶς ζωῆς συνδυασμένης μὲ ἐπίμονην καὶ ἀθεράπευτην σωματικὴν ἀσθένειαν, τὴν αἰώνιαν ἀνάπαυσιν, ποὺ διὰ τοῦ θανάτου τους θὰ ἀπολαύσουν οἱ δίκαιοι.
Τέλος ὁ Σειρὰχ ἀναφέρεται καὶ στὴν λύπην ποὺ δικαιολογημένα δοκιμάζουν οἱ ἄνθρωποι ὅταν χάσουν ἀγαπημένα τοὺς πρόσωπα. Καὶ συμβουλεύει ὡς ἑξῆς τὸν κάθε πιστόν:
«Παρακλήθητι λύπης ἕνεκα... Μὴ δῶς εἰς λύπην τὴν καρδίαν σου, ἀπόστησον αὐτὴν μνησθεὶς τὰ ἔσχατα· μὴ ἐπιλάθη, οὐ γάρ ἐστιν ἐπάνοδος, καὶ τοῦτον οὐκ ὠφελήσεις καὶ σεαυτὸν κακώσεις* (λη´, 17, 20-21).
Παρηγορήσου, τοῦ λέγει, καὶ θέσε τέρμα στὶς ἐκδηλώσεις τῆς λύπης σου. Διὰ κανένα λόγον μὴ ἀφήσῃς νὰ κυριεύσῃ τὴν καρδιάν σου ἡ κατάθλιψις. Ἀπομάκρυνε τὴν ὑπερβολικὴν λύπην ἀπὸ τὴν ψυχήν σου. Διὰ νὰ βοηθηθῇς δέ, λάβε ὑπ᾿ ὄψιν σου ὅτι καὶ σὺ θὰ ἀποθάνῃς κάποτε καὶ θὰ μεταβῆς ἐκεῖ, ὅπου ἐπῆγεν ὁ νεκρός σου. Ἐπίσης μὴ λησμονῇς ὅτι, ὅσον καὶ ἂν κλαύσῃς, δὲν θὰ τὸν ἐπαναφέρῃς στὸν κόσμον τῶν ζωντανῶν. Μὲ τὴν ὑπερβολικήν σου θλῖψιν ἐκεῖνον μὲν σὲ τίποτε δὲν θὰ τὸν ὠφελήσῃς, ἀντίθετα ὅμως τὸν ἑαυτόν σου θὰ τὸν βλάψῃς.